Хөвгүүд охидтой нөхөрлөж болох уу?
Эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн хооронд нөхөрлөл байж болно. Ялангуяа: Хэрвээ та хоёр бие биендээ дурлаагүй бол Та хоёрын аль аль нь өөр хүн хүсэхгүй байгаа бол Та хоёр урьд нь үерхэж байгаагүй бол Та хоёр бие биенийхээ ирээдүйн хань биш бол Хэрвээ охин нь хөвгүүнээ “тэр миний сонирхдог хүн биш” гэдэг үүднээс зүгээр л нөхөрлөж байгаа бол энэ нь буруу нөхөрлөл юм. Учир нь энгийн нөхөрлөлд ч бас харилцан бие биенээ хүндэтгэж хайрлаж байх нь чухал. Энэ хайргүйгээр нөхөрлөлийг төсөөлөшгүй. Нөхөрлөл гэдэг нь найз хөвгүүнээ хэр зэрэг царайлаг вэ?гэдгээр нь тодорхойлоход биш,харин та хоёр бие биесээ хайрлаж хүндэтгэдэг бол унтах тухай боддоггүй байх тийм сэтгэлийг хэлнэ. Хэрвээ нөхөрлөж байхдаа унтах тухай бодох юм бол ах нь охин дүүтэйтээгээ унтах гэж санаархсанаас дутуугүй муухай зүйл болно. Нөхөрлөл гэдэг нь тэр хөвгүүний хувьд чиний дотоод мөн чанарыг хэрхэн үнэлдэг, хөхний том жижгээс хамаарахгүйгээр амьдралын нөхцөл байдлыг ялгах чадвар юм. Нөхөрлөл гэдэг нь хамтдаа цай ууж, чухал зүйлийн тухай ярилцаж байхдаа тэр хөвгүүн чиний дуртай аяыг тавьж өгөхийг хэлнэ. Нөхөрлөл гэдэг нь хэрвээ тэр хөвгүүн охин байсан бол яг чам шиг байх байсан болов уу.
Хөвгүүдтийн нөхөрлөл биднийхээс юугаараа ялгаатай байдаг вэ?
Хөвгүүд охидын үерхэлийг байнга өрсөлдөөн, атаа хорсол, хов жив (ихэвчлэн хэн нэгниийгээ араар нь муулах), дэлгүүр лүү байнга гүйж байдаг гэж боддог. Тиймээс тэд хөвгүүдийн нөхөрлөлийг илүүд үзэж, “Эр хүн эр хүндээ хайртай байдаг” “Зовлон жаргалыг нь хуваалцдаг”гэж үздэг. Харин зарим охид “Ертөнцийн хорон муу бүхнийг зөвхөн эмэгтэй хүний ухаалаг, өрөвч сэтгэл л уярааж чадна” гэж үздэг. Гэвч үнэн хэрэгтээ хүйсийн ялгаа нь нөхөрлөлд ямар ч хамааралгүй зүйл. Жинхэнэ нөхөрлөл бол төмрөөс ч бат бөх байх ёстой.
Friday, November 20, 2009
Нөхөрлөл
100%-н нөхөрлөл. Энэ зүйл байхгүй бол бид уйтгарладаг. Харин нөхөрлөл байгаа цагт тэрээр энэ ертөнцийн эргэн тойрныг нарны хурц туяагаараа чимэглэн, бүх л хоосон орон зайг дүүргэж байдаг. Нөхөрлөл байгаа цагт бид түүнийг жинхэнэ байгаасай гэж хүсдэг. Хамгийн ухаантай нь түүнийгээ бүхнээс илүүтэйгээр хүндэлж, хөгшин болтлоо нандигнан хадгалж чаддаг. Нөхөрлөл мөнх байж болох уу?
Нөхөрлөл гэж юу вэ?
Зохистой нөхөрлөлийн хувьд бүх зүйл давхардаж байдаг. Жишээлбэл та хоёрт хүмүүст уурлаж бухимдах нэг ижилхэн зүйл байдаг, амьдралд үнэ цэнэтэй зүйл мөн л ижилхэн байдаг,бүр та 2 нэг ижилхэн загварын дотуур хувцас өмсдөг гээд л. Нөхөрлөл чинь гүнзгийрэх тусмаа та хоёрт давхардсан зүйл олон байдаг. Эхэндээ та хоёр ижилхэн ном уншдаг, ижилхэн кинонд дурладаг, 2-уулаа ягаан өнгийн цамцанд дуртай, бумбын ордныхонтой дотно харьцаа үүсгэж болохгүй гэж үздэг зэрэг адил төстэй шинжүүдээ мэдмэгц гайхширна. Харин яваандаа охидын хувьд: хамгийн аймшигтай нь хөвгүүдийн төлөө бүгдийг хаяж чаддаг, харин хөвгүүдийн хувьд: хамгийн аймшигтай нь цамцаа өмдөн дотроо янзалдаг зэрэг ижилхэн шинжүүдийг олж мэддэг. Багагүй хугацаа өнгөрүүлсний дараа та хоёр хэн хэнийгээ сэтгэл санааны байдал дахь ижил давхцалуудыг олж мэддэг. Энэ нь: шөнө зугаацахад чи тийм ч дуртай биш, хэрэв чи оройг гэртээ ганцаараа чимээгүйхэн өнгөрөөхийг хүсч байгаа бол баярын чимэглэл толгойд чинь бууж ирдэггүй, хэрвээ чи уйтгарлаж байгаа бол сэтгэлийг чинь муур сарвуугаараа маажих шиг болдог гэх мэт.
Нөхөрлөл хайр дурлалаас юугаараа ялгаатай вэ?
Үнэн хэрэгтээ бараг ялгардаггүй. Нэг нэгтэйгээ учрахаас өмнө ганцаардмал байсан тэр л хэсгүүд нэгдэж нэг бүхэл зүйл болдог. Зөвхөн нэг хэсэг нь нэгдсэнийхээ дараа бие биеэсээ хайрлахаар шийддэг, нөгөө хэсэг нь бие биетэйгээ нөхөрлөхөөр шийддэг. Мэдээж энэ нь чи найз охиноо хайрлаж болохгүй гэсэн үг биш. Гэхдээ энэ нь хайртай залуутайгаа үерхэж болохгүй гэсэн үг ч бас биш юм . Болохоор ч барахгүй үерхэх хэрэгтэй(хэрвээ эсрэгээр нь байсан бол хачирхалтай байхсан). Найз залуутайгаа чи чи зарим үед үнсэлцэж, дотно харьцаанд орж, хэзээ нэгэн цагт түүнтэй гэрлэнэ гэж мөрөөддөг. Мэдээж чи сайн найз охинтойгоо үнсэлцэхгүй биз дээ? Хэрвээ тэгдэг бол энэ нь нөхөрлөл биш бүр өөр зүйл болох биз ээ…
Нөхөрлөл гэж юу вэ?
Зохистой нөхөрлөлийн хувьд бүх зүйл давхардаж байдаг. Жишээлбэл та хоёрт хүмүүст уурлаж бухимдах нэг ижилхэн зүйл байдаг, амьдралд үнэ цэнэтэй зүйл мөн л ижилхэн байдаг,бүр та 2 нэг ижилхэн загварын дотуур хувцас өмсдөг гээд л. Нөхөрлөл чинь гүнзгийрэх тусмаа та хоёрт давхардсан зүйл олон байдаг. Эхэндээ та хоёр ижилхэн ном уншдаг, ижилхэн кинонд дурладаг, 2-уулаа ягаан өнгийн цамцанд дуртай, бумбын ордныхонтой дотно харьцаа үүсгэж болохгүй гэж үздэг зэрэг адил төстэй шинжүүдээ мэдмэгц гайхширна. Харин яваандаа охидын хувьд: хамгийн аймшигтай нь хөвгүүдийн төлөө бүгдийг хаяж чаддаг, харин хөвгүүдийн хувьд: хамгийн аймшигтай нь цамцаа өмдөн дотроо янзалдаг зэрэг ижилхэн шинжүүдийг олж мэддэг. Багагүй хугацаа өнгөрүүлсний дараа та хоёр хэн хэнийгээ сэтгэл санааны байдал дахь ижил давхцалуудыг олж мэддэг. Энэ нь: шөнө зугаацахад чи тийм ч дуртай биш, хэрэв чи оройг гэртээ ганцаараа чимээгүйхэн өнгөрөөхийг хүсч байгаа бол баярын чимэглэл толгойд чинь бууж ирдэггүй, хэрвээ чи уйтгарлаж байгаа бол сэтгэлийг чинь муур сарвуугаараа маажих шиг болдог гэх мэт.
Нөхөрлөл хайр дурлалаас юугаараа ялгаатай вэ?
Үнэн хэрэгтээ бараг ялгардаггүй. Нэг нэгтэйгээ учрахаас өмнө ганцаардмал байсан тэр л хэсгүүд нэгдэж нэг бүхэл зүйл болдог. Зөвхөн нэг хэсэг нь нэгдсэнийхээ дараа бие биеэсээ хайрлахаар шийддэг, нөгөө хэсэг нь бие биетэйгээ нөхөрлөхөөр шийддэг. Мэдээж энэ нь чи найз охиноо хайрлаж болохгүй гэсэн үг биш. Гэхдээ энэ нь хайртай залуутайгаа үерхэж болохгүй гэсэн үг ч бас биш юм . Болохоор ч барахгүй үерхэх хэрэгтэй(хэрвээ эсрэгээр нь байсан бол хачирхалтай байхсан). Найз залуутайгаа чи чи зарим үед үнсэлцэж, дотно харьцаанд орж, хэзээ нэгэн цагт түүнтэй гэрлэнэ гэж мөрөөддөг. Мэдээж чи сайн найз охинтойгоо үнсэлцэхгүй биз дээ? Хэрвээ тэгдэг бол энэ нь нөхөрлөл биш бүр өөр зүйл болох биз ээ…
Библи
Өнөө үед Библийг Ертөнцийн Эзэний үг гэж хүлээж авахад бэрх байдгийн нэг гол шалтгаан нь олон хүн Библи, шинжлэх ухаан хоёрыг хоорондоо зөрчилтэй гэж үздэгт оршино.
Шинжлэх ухаан өнөө үед болж буй янз бүрийн үзэгдэл, үйл явц, бодитой зүйлсийг шалган судалж чадах боловч юмс хэрхэн үүсч, бий болсныг баттай тайлбарлаж чаддаггүй.
Учир нь юмсын гарал үүслийг туршилтаар батлах боломжгүй байдаг. Иймд шинжлэх ухаан зөвхөн баталж болох зүйлийг л харуулж чадахаас биш, дээр үед болж өнгөрсөн зүйлийг харуулж чаддаггүй.
Библийн Ертөнцийн Эзэн бодитой юм бол, Библид бичигдсэн Түүний үг бүтээсэн байгаль дэлхийтэй нь зөрчилдөх ёсгүй. Хэрэв байгаль дэлхий, Библи 2-ын зохиогч нь адилхан Ертөнцийн Эзэн юм бол, шинжлэх ухаан шинэ шинэ нээлт хийх тусам байгальтай зөрчилдөх онолуудыг няцааж, эцэстээ Ертөнцийн Эзэний энэ хоёр “ном” адилхан зүйлийг өгүүлэх нь зайлшгүй. Ертөнцийн Эзэн байгалийн бүх үзэгдлийг далдаас өдөөн, удирдан залдаг бол, шинжлэх ухаан ердөө л тэр үзэгдлүүдийг нотолдог юм. Бид нэг ижил сэдвийн талаар Библийн болон шинжлэх ухааны аль алиных нь дуу хоолойг сонсоход бэлэн байх ёстой. Шинжлэх ухааны мэдлэг нь, наад зах нь Библийг бүрэн гүйцэд судалж мэдэхэд үнэлж баршгүй их тустай.
Шинжлэх ухаан бол манай орчлон ертөнцийг зүй тогтлынх нь дагуу байлгахын тулд Ертөнцийн Эзэний байрлуулж тавьсан байгалийн механизмуудыг нээн олох үйл явц юм. Шинжлэх ухаан нь Ертөнцийн Эзэний бүтээл болох байгалийн нууцууд, тэдгээрийн утга учрыг тайлсаар иржээ. Угтаа шинжлэх ухаан, теологи 2 нэг л орчлон ертөнцийг судалдаг: нэг нь материаллаг бодит зүйлс, нөгөө нь үл үзэгдэх зүйлсийг судалдаг. Бүтээгдсэн энэ орчлон ертөнцийн гарал үүсэл, хувь тавилан, төгсгөлийг бид Библиэс олж мэддэг. Шинжлэх ухаанд аливаа баримтыг логикоор шалгаж нягталдгийн адил бид ч бас байгаа баримтыг логик шалгуураар нягтлан үзэж Библийн үнэн зөвийг баталж болно. Бид шинжлэх ухаанаар дамжин үл үзэгдэх ертөнцийн мөн чанар ба оршин тогтнохуйн шинж дохио, харьцуулал, баталгааг олж хардаг.
Шинжлэх ухааны 5 үндэс
Английн алдарт философич Хэрбэрт Спэнсэр (1820-1903) амьдралынхаа туршид хийсэн судалгааныхаа эцэст цаг хугацаа, хүч, үйлдэл, орон зай, матери гэсэн шинжлэх ухааны 5 үндэс байдаг гэж дүгнэжээ. Тэр 3000 гаруй жилийн өмнө нэг хүний бичсэнтэй яг адил зүйлийг давтаж бичсэнээ огт ухаарсангүй! Тэр хүн нь Мөшэх байсан бөгөөд “Эхлэл” номдоо тэр ингэж бичсэн байв: “Эхэнд [цаг хугацаа] Ертөнцийн Эзэн [хүч] тэнгэр огторгуй [орон зай] болон газар дэлхийг [матери] бүтээжээ [үйлдэл]” (Эхлэл 1:1). Иймд, Библийн хамгийн анхны ишлэлийг уншихад, энэ ариун нандин бичвэрт ямар нэг хосгүй, онцгой зүйл байгаа нь бүтээлч сэтгэлгээтэй ямар ч хүнд илхнээ харагдаж байна. Библийг нарийн нягт судлах юм бол, шинжлэх ухааны маш олон гайхалтай сонин баримтууд илэрдэг билээ. Гэтэл эдгээрийг орчин үеийн шинжлэх ухаанд мэдэгдэхээс ч өмнө Библид бичсэн байжээ.
Одон орон судлал
“Тэрбээр энгүй их огторгуйн дээгүүр умар зүгийг тэлж сунган, оргүй хоосон дээр дэлхийг тогтоожээ” (Иов 26:7) гэж Иов Ертөнцийн Эзэний тухай хэлсэн байдаг. Мэдээж, үүнийг өнөөдөр хүн бүхэн мэднэ. Угтаа бол, манай дэлхий сансарт ямар ч тулгуургүй, хий тогтдог билээ. Харин Иовын амьдарч байсан үеийнхний ойлголт ийм биш гэдгийг бид санах ёстой. Иовтой нэг цаг үед амьдарч байсан хүмүүс дэлхийг аварга том яст мэлхийн нуруун дээр зогссон 4 зааны нуруун дээр тогтдог гэж төсөөлдөг байсан! Эсвэл, ер бишийн хүчтэй хүн дэлхийг мөрөн дээрээ тэгнэдэг гэж төсөөлдөг байж! Дэлхийн тогтоцын талаар энэ мэтчлэн өөр олон этгээд үзэл бодол байсан боловч алин нь ч Иовын адил тодорхой, зөв хэлээгүй байна. Бүгд буруу хэлж байхад Иов азаар таасан гэж үү?
“Газар дэлхийн тойрог дээр Тэр [Ертөнцийн Эзэн] залардаг билээ” (Яашяах 40:22) гэж Яашяах хэлжээ.
Еврей хэлний “тойрог” гэдэг үг нь үгчилбэл: “дугуй” юмуу “бөөрөнхий хэлбэртэй” гэсэн утгатай. Мэдээж, Яашяахын амьдарч байсан үеийн (болон түүнээс хойших олон үеийн туршид) хүмүүс дэлхийг бөөрөнхий биш, хавтгай гэж үздэг байжээ. Дахиад л азаар таалаа гэж үү?
Дуулал 19:5-6-д хэдэн сонирхолтой баримт байдаг. “Дуулал”-ыг бичигч: “огторгуйн нэг захаас нөгөө зах хүртэл тэр урагш даялан тойрох агаад шатам халуунаас нь юу ч нуугдах аргагүй билээ” гэж нарны тухай хэлжээ.
Олон жилийн туршид, Библийг шүүмжлэгчид нар дэлхийг тойрон эргэлддэг гэсэн эртний худал сургаалыг заадаг гэж Библийн энэ ишлэлийг тохуурхдаг байв. Тэгтэл, нар сансарт цагт 600,000 бээр орчим хурдтай хөдөлж байдгийг судлаачид саяхан олж мэдсэн бөгөөд нэг тойрог нь асар том учраас нэг бүтэн тойроход 200,000,000 жил шаардагдана гэж тооцсон байна! Дахиад л азаар таасан тохиолдол гэж үү?
Мөн энэ ишлэлд, нар дэлхийн эрчим хүчний эх сурвалж гэдэг баримтат санааг зохиогч агуулсан байна (“шатам халуунаас нь юу ч нуугдах аргагүй билээ”). Хэдийд бичигдсэнийг нь бодоод үзэхээр энэ үнэхээр гайхалтай үг байгаа биз?
Шинжлэх ухаан өнөө үед болж буй янз бүрийн үзэгдэл, үйл явц, бодитой зүйлсийг шалган судалж чадах боловч юмс хэрхэн үүсч, бий болсныг баттай тайлбарлаж чаддаггүй.
Учир нь юмсын гарал үүслийг туршилтаар батлах боломжгүй байдаг. Иймд шинжлэх ухаан зөвхөн баталж болох зүйлийг л харуулж чадахаас биш, дээр үед болж өнгөрсөн зүйлийг харуулж чаддаггүй.
Библийн Ертөнцийн Эзэн бодитой юм бол, Библид бичигдсэн Түүний үг бүтээсэн байгаль дэлхийтэй нь зөрчилдөх ёсгүй. Хэрэв байгаль дэлхий, Библи 2-ын зохиогч нь адилхан Ертөнцийн Эзэн юм бол, шинжлэх ухаан шинэ шинэ нээлт хийх тусам байгальтай зөрчилдөх онолуудыг няцааж, эцэстээ Ертөнцийн Эзэний энэ хоёр “ном” адилхан зүйлийг өгүүлэх нь зайлшгүй. Ертөнцийн Эзэн байгалийн бүх үзэгдлийг далдаас өдөөн, удирдан залдаг бол, шинжлэх ухаан ердөө л тэр үзэгдлүүдийг нотолдог юм. Бид нэг ижил сэдвийн талаар Библийн болон шинжлэх ухааны аль алиных нь дуу хоолойг сонсоход бэлэн байх ёстой. Шинжлэх ухааны мэдлэг нь, наад зах нь Библийг бүрэн гүйцэд судалж мэдэхэд үнэлж баршгүй их тустай.
Шинжлэх ухаан бол манай орчлон ертөнцийг зүй тогтлынх нь дагуу байлгахын тулд Ертөнцийн Эзэний байрлуулж тавьсан байгалийн механизмуудыг нээн олох үйл явц юм. Шинжлэх ухаан нь Ертөнцийн Эзэний бүтээл болох байгалийн нууцууд, тэдгээрийн утга учрыг тайлсаар иржээ. Угтаа шинжлэх ухаан, теологи 2 нэг л орчлон ертөнцийг судалдаг: нэг нь материаллаг бодит зүйлс, нөгөө нь үл үзэгдэх зүйлсийг судалдаг. Бүтээгдсэн энэ орчлон ертөнцийн гарал үүсэл, хувь тавилан, төгсгөлийг бид Библиэс олж мэддэг. Шинжлэх ухаанд аливаа баримтыг логикоор шалгаж нягталдгийн адил бид ч бас байгаа баримтыг логик шалгуураар нягтлан үзэж Библийн үнэн зөвийг баталж болно. Бид шинжлэх ухаанаар дамжин үл үзэгдэх ертөнцийн мөн чанар ба оршин тогтнохуйн шинж дохио, харьцуулал, баталгааг олж хардаг.
Шинжлэх ухааны 5 үндэс
Английн алдарт философич Хэрбэрт Спэнсэр (1820-1903) амьдралынхаа туршид хийсэн судалгааныхаа эцэст цаг хугацаа, хүч, үйлдэл, орон зай, матери гэсэн шинжлэх ухааны 5 үндэс байдаг гэж дүгнэжээ. Тэр 3000 гаруй жилийн өмнө нэг хүний бичсэнтэй яг адил зүйлийг давтаж бичсэнээ огт ухаарсангүй! Тэр хүн нь Мөшэх байсан бөгөөд “Эхлэл” номдоо тэр ингэж бичсэн байв: “Эхэнд [цаг хугацаа] Ертөнцийн Эзэн [хүч] тэнгэр огторгуй [орон зай] болон газар дэлхийг [матери] бүтээжээ [үйлдэл]” (Эхлэл 1:1). Иймд, Библийн хамгийн анхны ишлэлийг уншихад, энэ ариун нандин бичвэрт ямар нэг хосгүй, онцгой зүйл байгаа нь бүтээлч сэтгэлгээтэй ямар ч хүнд илхнээ харагдаж байна. Библийг нарийн нягт судлах юм бол, шинжлэх ухааны маш олон гайхалтай сонин баримтууд илэрдэг билээ. Гэтэл эдгээрийг орчин үеийн шинжлэх ухаанд мэдэгдэхээс ч өмнө Библид бичсэн байжээ.
Одон орон судлал
“Тэрбээр энгүй их огторгуйн дээгүүр умар зүгийг тэлж сунган, оргүй хоосон дээр дэлхийг тогтоожээ” (Иов 26:7) гэж Иов Ертөнцийн Эзэний тухай хэлсэн байдаг. Мэдээж, үүнийг өнөөдөр хүн бүхэн мэднэ. Угтаа бол, манай дэлхий сансарт ямар ч тулгуургүй, хий тогтдог билээ. Харин Иовын амьдарч байсан үеийнхний ойлголт ийм биш гэдгийг бид санах ёстой. Иовтой нэг цаг үед амьдарч байсан хүмүүс дэлхийг аварга том яст мэлхийн нуруун дээр зогссон 4 зааны нуруун дээр тогтдог гэж төсөөлдөг байсан! Эсвэл, ер бишийн хүчтэй хүн дэлхийг мөрөн дээрээ тэгнэдэг гэж төсөөлдөг байж! Дэлхийн тогтоцын талаар энэ мэтчлэн өөр олон этгээд үзэл бодол байсан боловч алин нь ч Иовын адил тодорхой, зөв хэлээгүй байна. Бүгд буруу хэлж байхад Иов азаар таасан гэж үү?
“Газар дэлхийн тойрог дээр Тэр [Ертөнцийн Эзэн] залардаг билээ” (Яашяах 40:22) гэж Яашяах хэлжээ.
Еврей хэлний “тойрог” гэдэг үг нь үгчилбэл: “дугуй” юмуу “бөөрөнхий хэлбэртэй” гэсэн утгатай. Мэдээж, Яашяахын амьдарч байсан үеийн (болон түүнээс хойших олон үеийн туршид) хүмүүс дэлхийг бөөрөнхий биш, хавтгай гэж үздэг байжээ. Дахиад л азаар таалаа гэж үү?
Дуулал 19:5-6-д хэдэн сонирхолтой баримт байдаг. “Дуулал”-ыг бичигч: “огторгуйн нэг захаас нөгөө зах хүртэл тэр урагш даялан тойрох агаад шатам халуунаас нь юу ч нуугдах аргагүй билээ” гэж нарны тухай хэлжээ.
Олон жилийн туршид, Библийг шүүмжлэгчид нар дэлхийг тойрон эргэлддэг гэсэн эртний худал сургаалыг заадаг гэж Библийн энэ ишлэлийг тохуурхдаг байв. Тэгтэл, нар сансарт цагт 600,000 бээр орчим хурдтай хөдөлж байдгийг судлаачид саяхан олж мэдсэн бөгөөд нэг тойрог нь асар том учраас нэг бүтэн тойроход 200,000,000 жил шаардагдана гэж тооцсон байна! Дахиад л азаар таасан тохиолдол гэж үү?
Мөн энэ ишлэлд, нар дэлхийн эрчим хүчний эх сурвалж гэдэг баримтат санааг зохиогч агуулсан байна (“шатам халуунаас нь юу ч нуугдах аргагүй билээ”). Хэдийд бичигдсэнийг нь бодоод үзэхээр энэ үнэхээр гайхалтай үг байгаа биз?
Бурхан бүхий л зүйлийг хосоор нь бүтээсэн…
Энэ дэлхий дээр бүх зүйлийг Бурхан хос хосоор нь бүтээсэн байдаг. Нэмэх цэнэг байдаг бол хасах гэж байдаг, зун байдаг бол өвөл гэж байдаг. Эрэгтэй хүн байдаг бол эмэтэй хүн гэж байдаг. Тэдгээр нь эсрэг тэсрэг юм шиг хэрнээ хосоороо бүтээгдсэн байдаг. Хүн бүр л тэр дундаа залуу хүмүүс өөрийнх нь хос болох үзэл бодол, зүрх сэтгэлээрээ таарах тэр хүн нь хаана байгаа бол гээд сэтгэл дотроо эрж хайж байдаг нь нууц биш. Тэр хувь заяагаар учирсан, өөрийнх нь зан чанар үзэл бодолтой нийцсэн хүнийг хайж олно гэдэг тийм ч амаргүй билээ.
Үнэхээр олж чадвал тэднийг нүдэнд харагдахгүй хайрын улаан утсаар холбогдсон заяаны хосууд ч гэж ярих үе байдаг. Тэгвэл итгэгч залуучууд бидний хувьд өөр нэгэн заавал мэдэх зүйл байдаг нь энэ хос хосоороо бүтээгдсэн ертөнц зөвхөн энэ дэлхийгээр дуусдаггүйд байгаа юм. Бурханы энэ дэлхий дээр эсрэг тэсрэг хэрнээ хос байхаар бүтээсэн бүтээлийн дундаас хамгийн үнэ цэнэтэй нь хүн юмаа. Бурхан хүнийг нүдэнд харагдах махан биетээгээр, нүдэнд үзэгдэхгүй ч бодитоор оршин байдаг сүнстэй байхаар бүтээсэн. Сүнс болон махан биеийн ертөнц нь эсрэг тэсрэг боловч хосоороо байдаг билээ. Махан бие байдаг шиг сүнс гэж байдаг.
Эрэгтэй хүн эмэгтэй хүн байхгүй бол оршин байж чадахгүй шиг, мөн эмэгтэй хүн ч эрэгтэй хүн байхгүй бол оршин байж чадахгүй. Яг үүнтэй адил бидний сүнс махан бие байхгүй бол оршин байж чадахгүй ээ. Бидний махан бие ч гэсэн сүнс байхгүй бол амьд байж чадахгүй. Хоорондоо шинж чанар нь эсрэг тэсрэг боловч хосоороо байж л оршдог юм.
Хүний биеийг Бурхан газар шорооноос бүтээсэн бол, харин сүнсийг амин амьсгал болгон үлдээсэн (Эхлэл 2:7) Бидний бие эхээс төрдөг шиг, бидний сүнс анх Бурханд итгэх үед дээрээс төрдөг. (Иохан 3:3) Хүн талхаар хооллоод өсдөг бол, сүнс Бурханы амнаас гарах үг бүрээр хооллон өсдөг. (Матай 4:4) Махан бие хоромхон хугацаанд в амьдардаг бол, сүнс үүрд мөнх амьдрахаар бүтээгдсэн. (Номлогчийн үгс 3:11) Харин хүн үхэх үед бие нь газар шороондоо шингэж, сүнс нь үүнийг өгсөн Бурхандаа буцдаг ажээ. (Номлогчийн үгс 12:7)
Тэгвэл бид энэ дэлхийгээс юуг авч явж чадах вэ? Сүнс нь махан биеийн бодол болон үйлсийг аваад буцдаг юмаа. Бид эд баялагийг авч явж чадахгүй ч, Эзэний өргөөнд өргөсөн өргөл, тэр өргөлөөр дамжуулан хийгдсэн зөвт үйлсээ аваад явж чадна. Цаг хугацааг аваад явж чадахгүй ч Бурханы ажилд өргөсөн залуу нас болон итгэлийн ах дүүсээ халамжлан өсгөсөн зөвт үйлсээ аваад явж чаднаа. Тэгвэл энэ биеэс холдсон сүнс хаашаа явдаг юм болоо. Нүдэнд харагдах энэ ертөнцтэй эсрэг тэсрэг боловч хос нь болон оршдог нүдэнд үзэгдэхгүй тэр сүнсний ертөнц уруу явдаг аж. Амьдралдаа Бурханд итгээд зөвтөөр амьдарсан гэрэлтэй сүнс нь гэрэл хаанчилдаг ертөнц уруу, Бурханд итгэлгүйгээр гэм үйлдсэн харанхуй сүнснүүд нь үүрд мөнх харанхуй ноёрхогч ёртөнц уруу явдаг ажээ. Энэ дэлхий дээр хэрхэн Эзэнд итгэлийн шийдвэр гаргаснаар бидний сүнсний үүрд мөнхийн хувь тавьлан хамаардаг гэж ч хэлж болно.
Харин Бурхан бүхий л хүмүүсийг аврагдаасай, үүрд мөнхийн амьдралыг олж аваасай гээд тэвчээртэйгээр хүлээж байдаг. Энэ л зорилгын үүднээс Тэр 2000 гаруй жилийн өмнө өөрийн Хүүгээ бидэн уруу илгээсэн. Есүс бидний сүнсний авралын төлөө загалмай дээр цовдлогдсон юмаа. Түүний урссан цусаар л бидний гэм угаагдан харанхуйгаас аврагдсан. Тэр энэ л үнэнийг бүх хүн мэдээсэй, мөн биднийг бусдад дамжуулаасай гэж хүсч байгаа. Өөрийн авралын үнэ цэнийг ухаараад яасан ч энэ дэлхий уруу бүү татагдаарай. Итгэлээр уначихлаа гээд, яасан ч бүү шантраарай. Гэм үйлдсэн байлаа ч Эзэн уруу эргээд ирээрэй. Үнэхээр гэмшвэл тэр уучилж өгөх учираас өөрийн зүрх сэтгэлийг Эзэний өмнө ус мэт асгаарай. Бүх хүнд хандсан Эзэний хүсэл, найдвар байгаа учираас Энэ хоромхон дэлхий дээр, тэр хоромхон хугацаанд зугаатай байя гээд
ҮҮРД МӨНХИЙГ БИТГИЙ АЛДААРАЙ …
Үнэхээр олж чадвал тэднийг нүдэнд харагдахгүй хайрын улаан утсаар холбогдсон заяаны хосууд ч гэж ярих үе байдаг. Тэгвэл итгэгч залуучууд бидний хувьд өөр нэгэн заавал мэдэх зүйл байдаг нь энэ хос хосоороо бүтээгдсэн ертөнц зөвхөн энэ дэлхийгээр дуусдаггүйд байгаа юм. Бурханы энэ дэлхий дээр эсрэг тэсрэг хэрнээ хос байхаар бүтээсэн бүтээлийн дундаас хамгийн үнэ цэнэтэй нь хүн юмаа. Бурхан хүнийг нүдэнд харагдах махан биетээгээр, нүдэнд үзэгдэхгүй ч бодитоор оршин байдаг сүнстэй байхаар бүтээсэн. Сүнс болон махан биеийн ертөнц нь эсрэг тэсрэг боловч хосоороо байдаг билээ. Махан бие байдаг шиг сүнс гэж байдаг.
Эрэгтэй хүн эмэгтэй хүн байхгүй бол оршин байж чадахгүй шиг, мөн эмэгтэй хүн ч эрэгтэй хүн байхгүй бол оршин байж чадахгүй. Яг үүнтэй адил бидний сүнс махан бие байхгүй бол оршин байж чадахгүй ээ. Бидний махан бие ч гэсэн сүнс байхгүй бол амьд байж чадахгүй. Хоорондоо шинж чанар нь эсрэг тэсрэг боловч хосоороо байж л оршдог юм.
Хүний биеийг Бурхан газар шорооноос бүтээсэн бол, харин сүнсийг амин амьсгал болгон үлдээсэн (Эхлэл 2:7) Бидний бие эхээс төрдөг шиг, бидний сүнс анх Бурханд итгэх үед дээрээс төрдөг. (Иохан 3:3) Хүн талхаар хооллоод өсдөг бол, сүнс Бурханы амнаас гарах үг бүрээр хооллон өсдөг. (Матай 4:4) Махан бие хоромхон хугацаанд в амьдардаг бол, сүнс үүрд мөнх амьдрахаар бүтээгдсэн. (Номлогчийн үгс 3:11) Харин хүн үхэх үед бие нь газар шороондоо шингэж, сүнс нь үүнийг өгсөн Бурхандаа буцдаг ажээ. (Номлогчийн үгс 12:7)
Тэгвэл бид энэ дэлхийгээс юуг авч явж чадах вэ? Сүнс нь махан биеийн бодол болон үйлсийг аваад буцдаг юмаа. Бид эд баялагийг авч явж чадахгүй ч, Эзэний өргөөнд өргөсөн өргөл, тэр өргөлөөр дамжуулан хийгдсэн зөвт үйлсээ аваад явж чадна. Цаг хугацааг аваад явж чадахгүй ч Бурханы ажилд өргөсөн залуу нас болон итгэлийн ах дүүсээ халамжлан өсгөсөн зөвт үйлсээ аваад явж чаднаа. Тэгвэл энэ биеэс холдсон сүнс хаашаа явдаг юм болоо. Нүдэнд харагдах энэ ертөнцтэй эсрэг тэсрэг боловч хос нь болон оршдог нүдэнд үзэгдэхгүй тэр сүнсний ертөнц уруу явдаг аж. Амьдралдаа Бурханд итгээд зөвтөөр амьдарсан гэрэлтэй сүнс нь гэрэл хаанчилдаг ертөнц уруу, Бурханд итгэлгүйгээр гэм үйлдсэн харанхуй сүнснүүд нь үүрд мөнх харанхуй ноёрхогч ёртөнц уруу явдаг ажээ. Энэ дэлхий дээр хэрхэн Эзэнд итгэлийн шийдвэр гаргаснаар бидний сүнсний үүрд мөнхийн хувь тавьлан хамаардаг гэж ч хэлж болно.
Харин Бурхан бүхий л хүмүүсийг аврагдаасай, үүрд мөнхийн амьдралыг олж аваасай гээд тэвчээртэйгээр хүлээж байдаг. Энэ л зорилгын үүднээс Тэр 2000 гаруй жилийн өмнө өөрийн Хүүгээ бидэн уруу илгээсэн. Есүс бидний сүнсний авралын төлөө загалмай дээр цовдлогдсон юмаа. Түүний урссан цусаар л бидний гэм угаагдан харанхуйгаас аврагдсан. Тэр энэ л үнэнийг бүх хүн мэдээсэй, мөн биднийг бусдад дамжуулаасай гэж хүсч байгаа. Өөрийн авралын үнэ цэнийг ухаараад яасан ч энэ дэлхий уруу бүү татагдаарай. Итгэлээр уначихлаа гээд, яасан ч бүү шантраарай. Гэм үйлдсэн байлаа ч Эзэн уруу эргээд ирээрэй. Үнэхээр гэмшвэл тэр уучилж өгөх учираас өөрийн зүрх сэтгэлийг Эзэний өмнө ус мэт асгаарай. Бүх хүнд хандсан Эзэний хүсэл, найдвар байгаа учираас Энэ хоромхон дэлхий дээр, тэр хоромхон хугацаанд зугаатай байя гээд
ҮҮРД МӨНХИЙГ БИТГИЙ АЛДААРАЙ …
Христ итгэл ба бурхангүйн үзэл
Эдүгээ бидний амьдарч буй нийгэм, дэлхий ертөнц маань ертөнцийг үзэх үзлийн ширүүн тулаанд хөл алдаж байна. Хүн төрөлхтөн Бүтээгч Бурханаасаа урван тэрсэлсэн тэр мөчөөс өнөөг хүртэл энэ тулаан үргэлжилсээр, утга агуулгын хувьд улам баяжсаар л… Намайг хүүхэд байхад коммунист дэглэмийн үзэл бодлоор хүмүүсийн тархийг “зад” угааж, марксизм – ленинизмийг хүүхэд байхаас нь хүмүүсийн тархинд суулгадаг байсан гэлцдэг.
Би ч хүүхэд байсан болохоор сайн мэдэхгүй л дээ. Гэхдээ л бага ангид сурч байсан зүйлсээсээ бага сага санадаг юм. Гэвч өнөөдөр олон ургальч үзэл, даяарчлалтай хөл нийлүүлэн алхаж буй бидний хувьд хүссэн хүсээгүй энэхүү ертөнцийг үзэх үзлийн тулаанд татагдан оролцож байна. Хуучин коммунист дэглэмийн үзэл бодлын үндсэн дээр дөрөөлөн хүчтэй босож ирсэн бурхангүйн үзэл, өдөр ирэх тусам энэ үзэлтэй өөрийгөө адилсгахыг хичээж буй буддын шашин, бас дээр нь бөө мөргөл, мусульман шашин, христитгэл, бахай, мүүнизм, мормонизм, фэнг-шүй, бясалгал, иога гээд өөр юу, юу ч билээ… Ядаж байхад дэлхий даяар хүч нөлөөгөө авч, олон хүмүүсийн сэтгэлийг зовоож буй “постмодернизм” гуай сүүлийн жилүүдэд монгол залуучуудын маань дунд ч хүч нөлөөгөө нилээд авч байх шиг… Өнгөц харахад энэ бүхэн зүгээр л шинжлэх ухаан болон шашны талаарх л асуудлууд мэт харагддаг л даа. Гэвч үүний цаана хэдэн мянган жилийн турш үргэлжилсээр буй ертөнцийг үзэх үзлийн энэ тулаан өнөөдөр бүр ч хүчтэйгээр өрнөсөөр байна. Тиймээс “би шашин сонирхдоггүй” гээд хойш тавих зүйл бол энэ бишээ.
Учир нь энэ тулаанд бид хүссэн ч, хүсээгүй ч татагдан оролцсоор л байна. Та юунд итгэж байна тэр итгэл чинь таныг бүх л зүйлд хөтлөн чиглүүлэх луужин чинь болж байдаг. Жишээ татъя л даа, магадгүй та хүний амьдрал санамсаргүй үүссэн гэж үздэг бол үр хөндөлт хийлгэж, амиа хорлож, зугаацаж цэнгэж, хулгай дээрэм хийж байсан ч яадаг юм…? Цаашилбал, баригдчихгүй л бол хахууль өгч, авалцаад, нууц амрагтай байж, хааяа нэг “буудалд” хоноглоод, “хүчтэй нь хүчгүйгээ…” гэдэг шиг хүчээр бүхнийг шийдээд, ижил хүйстэнтэйгээ явалдсан ч яадаг юм. Саяхан би интернэтээр хэсэж яваад нөгөө “муу” Гамбууштай ярилцсан нэвтрүүлгийг санаандгүй олоод үзчихлээ. Өөрийнхөө гомо гэдгээрээ бахархаад ч байгаа юм уу хаашаа юм бэ дээ, их л бахархалтай ярьж суух юм. Бурхан байхгүй гэж бодож буй түүний хувьд энэ нь угаасаа л байх ёстой зүйл бололтой.
Магадгүй та буддист бол нэг хийморийн сан тавиулаад, лам багшдаа зам мөрөө даатгачихвал ч айдгаа авдартаа хийчихлээ л гэсэн үг… Тэгээд л лам багш л болохгүй гээд хэлчихгүй бол юу л бол юу л хийнэ дээ. Хүчтэй, чадалтай лам арыг нь дааж байгаа юм чинь… (Гэхдээ юуны арыг, яаж даагаад байгаа нь бас л сонин…?)
Хэрвээ та христитгэгч бол Бүтээгч Бурхан Эзэнийхээ хүслийг даган амьдрах нь таны эрхэм дээд зарчим байж таарна… гэх мэтчилэнгээр таны аливаад хандаж байгаа хандлага бүр, магадгүй үйлдэл бүр чинь, баримталж байгаа байр суурь чинь яг таны ертөнцийг үзэх үзэл хийгээд итгэл бишрэлээр чинь удирдуулж байна шүү дээ. Үүний чинь цаана л миний яриад байгаа ертөнцийг үзэх үзлийн тулаан явагдаад байгаа юм.
Өнөө бидний үе бол монголчууд бидний хувьд энэхүү ертөнцийг үзэх үзлийн тулаанд татагдан орж байгаа анхны мөчлөгт үе бишээ. Түүхэндээ бид хэд хэдэн удаа энэхүү тулаанд хүчтэй татагдан орж байснаас хамгийн тод томруунаар түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдсэн үе нь Их Монгол гүрний үе билээ. Бид бүхний сайн мэдэх Мөнх хааны зохион байгуулсан шашны мэтгэлцээн бол энэхүү тулаан Монголд хичнээн хурц ширүүн явагдаж байсныг илтгэх нэгэн жишээ.
Ер нь хүн юунд итгэж, ямар үзэл бодлыг өөртөө төлөвшүүлснээсээ шалтгаалан аливаа асуудалд хандаж, аливаа үйлдлийг хийдэг гэдгийг дээр дурдсан. Тэгвэл эдгээр үзлүүдээс дэлхий дахинаа хамгийн хүчтэй дэлгэрэн нөлөөллөө үнэмлэхүйц тогтоосон зонхилогчдыг дурдвал:
* Христитгэл
* Бурхангүйн үзэл
* Исламын шашин
* Буддын шашин болон бусад олон бурхант шашнууд болно.
Өөрөөр хэлбэл, энэ бүхэн ихэвчлэн шашны үзэл номлолын хооронд өрнөдөг. Шинжлэх ухааны тэргүүлэх шугам дээр гол тулаан христитгэл болон бурхангүйн үзлийн хооронд өрнөсөөр байгаа. Ялангуяа сүүлийн 200-300 жилд маш хүчтэй өрнөж байна. Исламын шашны хувьд магадгүй гадаад, дотоодынхоо хямрал болон тэмцэл мөргөлдөөнийхөө улмаас ч болдог уу, эсвэл өөр учир шалтгаантай ч юм уу шинжлэх ухааны тэргүүлэх шугам дээр гол тулаанд нөлөөтэй оролцож чаддаггүй. Харин буддын шашны хувьд энэ тал дээр нилээд сул. Тийм ч учраас сүүлийн үед зарим хүмүүс буддизм бол шашин биш харин философи гэж ярих хандлагууд гарч эхлээд байна.
Буддизм:
Монголчууд бидний дунд гүн гүнзгий үндэслэн хөгжсөн буддизмын тухайд арай илүү тогтон ярих хэрэгтэй болов уу. Үнэндээ буддизм монголд хөгжихдөө бусдаасаа хол тасарч хөгжсөн ч юм уу, эсвэл илүү дэвшилтэт үзэл онол, номлолтой байсан учраас монголд хөгжсөн юм биш ээ. Энэ бол монгол хаадын бодлого, Их Засаг хуулийн үзэл баримтлалтай холбоотойгоор бодлогоор хөгжүүлж, өөриймсүүлж хүлээж авсан юм. Учир нь монгол хаадын хувьд эртнээс нааш монголчуудын шашин байсаар ирсэн бөө мөргөлөө тэд хаяхыг хүсээгүй юм. Их Засаг хууль өдгөө бидэнд өвлөгдөн ирээгүй ч гэлээ судар бичгүүдэд тусгагдан үлдсэн мөрүүдийг нь харвал Их Засаг хууль ч бас бөө мөргөлөө хадгалан үлдэхийг эрмэлзэж байсан юм уу даа гэмээр сэтгэгдэл төрдөг. Гэвч угийн суурь номлол муутай бөө мөргөлийн хувьд үзэл бодлын энэ ширүүн тулаанд тэсэн гарч, давж үлдэх бараг боломжгүй байлаа. Pax Mongolica-ийн доор улам бүр даяарчлагдаж байсан тухайн үед бөө мөргөлөө өөр шашны үзэл номлолоор сэлбэн сэлгэхгүй л бол авч үлдэх боломжгүй болсон байж. Гэвч тухайн үед монголд хүчтэй нэвтрэн орж ирж байсан үзэл номлолуудын (христийн нестор шүтлэгтнүүд, мусульманчууд, католикчууд, буддистууд г.м.) дотроос бөө мөргөлийг хүлээн зөвшөөрч, уусан нэгдэх “уриалгахан” бодлогыг дан ганц буддистууд л баримталж байсан бололтой. (Мэдээж хэзээний дайсагналцдаг Хятадаас сонголт хийсэнгүй) Тийм ч учраас бөө мөргөлөө хадгалан авч үлдэн, цааш нь хөгжүүлэхийн тулд монгол хаад буддын шашныг түлхүү дэмжин хөгжүүлжээ. (Энэ талаар дэлгэрэнгүй судалгааг: Др. Хью Россын “Түүхийн балархай жимээр” номоос үзээрэй). Эсрэгээр өрнө зүгээс түрэн орж ирж байсан исламын шашны түрэлт хийгээд, күнзийн үзэл суртал хийгээд бумбын шашин зэргээр өвч бүрэн зэвсэглэсэн үй түмэн хятадуудын шахалтын улмаас тун хүнд байдалд ороод байсан буддын шашны хувьд монгол хаадын өмгөөлөл хамгаалал, нөмөр нөөлөгт багтаж байж л энэ түрэлтийг зогсоон, тэсэж үлдэх боломжтой байжээ. Тиймээс л буддын шашин (түүн дотроо төвдийн шашин) монголчуудад тал засаж, бөө мөргөлд уриалгахан хандаж, нүүр царайгаа өөрчилсөн нь тэр.
Тиймээс өдгөө монголд буй шарын шашныг бөө мөргөлөөс, бөө мөргөлийг шарын шашнаас ялгаж салгахад хэцүү байгаад байгаа юм шүү дээ. Буддистууд тэр үед ийнхүү хаашаа л бол хаашаа хөлбөрч монгол хаадад “тал засаж” чадсанаараа монголчуудын өмгөөлөл хамгааллыг олж, улмаар монгол ноёд тэднийг өмгөөлж сүүлдээ хоорондоо хүртэл “занчилдаж” байсан байх юм. Мэдээж үүнд өөр улс төрийн учир шалтгаанууд бас байсан л даа. Гэхдээ л буддистуудын нөлөө маш их байсан. Монгол хаадад тал засаж чадсандаа ч буддын шашин үзэл бодлын хийгээд улс төрийн тун хүнд ширүүн тулаанд амьд үлдэж чадсан.
Гэтэл өнөөдөр шинжлэх ухааны асар хурдацтай хөгжлийн эрин үед буддын шашинд дахин шинэ сорилт тулгарлаа. Энэ шинэ цохилт буддын шашны нэн эмзэг тал болох ертөнцийн үүсэл гарлын талаарх суурь онол, үзэл баримтлал, бурханы бодгаль оршихуй гэсэн цэг дээр бууж байгаа юм. Миний л мэдэхээр бадамлянхуа цэцгийн суурин дээр ч гэдэг билүү, эсвэл аварга том яст мэлхийн нуруун дээр ч гэдэг билүү дэлхий, сав шимийн ертөнц оршин тогтнодог гэж сургадаг байсан буддын шашин… Үхэрт бөөр өгөхөө мартсан бурхан багшийн домог, Намсрай гэгч шунахай баян эр бурхны хаана байгааг “зөн”-гөөрөө тааж олсноор нирваан дүрийг олж, бурхан болсон домог (хэт хялбаршуулан бичсэн учир ойлгож үзээрэй) зэргээр ард олныг сургадаг байсан буддын шашин сүүлийн 100-аад жилд танигдахгүй болтлоо дүр төрхөө өөрчилж байна. Үүнд мэдээж Соён Гэгээрлийн хөдөлгөөн хүчтэй нөлөөлсөн нь ойлгомжтой. Дээрх хүнд цохилтыг дааж даван гарахад буддын шашинд яалт ч үгүй шинэ түшиг тулгуур, хамсаатан хэрэгтэй. Тиймээс магадгүй үзэл бодлын энэ ширүүн тулаанд амьд үлдэхийн тулд дахин “тал засаж” байгаа бололтой.
Ингэж хэлсний учир нь дэлхий ертөнц хумхийн тоосноос үүссэн гэж буддын шашин үздэг гэж сүүлийн үед их ярьдаг болсон. “Энэ бол яах аргагүй шинжлэх ухаанч шашин” гэж өөрсдийнхөө талаар өөрсдөө ч нэг хэлж үзээд, өрөөлөөр ч хэлүүлж үзэж байх шиг… Ингэж хэлснээрээ буддын шашин бол бурхангүйн үзэлтэй шашин гэж өөрсдөө тунхаглан зарлаж байгаа хэрэг болно. Улмаар бурхангүйн үзэлтэй учраас шашин гэж нэрлэхэд хүнд учир зарим хүмүүс буддизмыг шашин биш философи гэж “мэтгэж” эхэлж байх шиг. Ингээд өнөө үеийн үзэл бодлын ширүүн тулаанд буддистууд бурхангүйн үзэлтнүүдтэй нэг тал болон оролцож эхлэв ээ. Гэхдээ цаана нь олон төвөгтэй асуултууд үлдэж байна л даа. Ганданд мөргөхөөр цувж буй, Утай, Гүмбэн, Лхас уруу цувж буй сүсэгтэн олны цуваа юунд мөргөхөөр, хаашаа, яах гэж цуварч байна вэ?… гээд л асуултууд ар араасаа цуварч эхэлнэ дээ. Мөр гаргах, засал хийлгэх, ар талаа даатгуулах, хараал хийлгэх, хараал хариулах, хойд урд нас сүнс зайлах, сүнс дуудах энэ тэр гээд цааш нь мундахгүй олон зүйлүүд бий. Энэ бүхэнд нэг бол шинэ тайлбар, хариултуудыг өгөх хэрэгтэй болох нь… эсвэл энэ бүгдээсээ татгалзах хэрэгтэй болох нь дээ. Гэхдээ энэ хувьсал нь дуусаагүй, явагдаж л байна. Юу болохыг нь харж л байя…
Бурхангүйн үзэл
За бурхангүйн үзлийн хувьд ч манайхны хамгийн сайн мэдэх зүйл. Өнөөгийн монголын нийгмийн үзэл бодол, онол номлол, боловсрол, шинжлэх ухааны суурь чухам энэ үзэл дээр л тулгуурлан боссон шүү дээ. Эволюцийн онолоос эхлүүлээд л бүх зүйл эхэлнэ дээ. Цааш нь энэ талаар уншъя гэвэл танд монгол хэл дээр мундахгүй олон материал олдоно. Тиймээс энэ талаар би нэг их олон зүйл нуршаад юу гэхэв… Бүтээгч Бурханд итгэж, Түүнд үйлчлэн амьдардгийн хувьд би энэ сэдвийг алгасаад өөрийн гол зүйл рүүгээ оръё.
Христитгэл
Энэ бол өнөө үеийн монголчууд бидний хувьд шинэ, бас бөөн хардлага, болгоомжлол төрүүлж буй зүйл. Учир нь өдөр ирэх бүр хүчээ аван тархан дэлгэрч буй христитгэл олон монголчуудын хувьд болгоомжлол, хардлага сэрдлэгийг, магадгүй бүр зарим нэгнийх нь атаархлыг төрүүлж буй мэт. Саяхныг хүртэл өрнөдөд христитгэлийн нөлөө бүдгэрсээр хуучныг баримтлагч хүмүүсийн хүрээнд л үлдэж, түүний байр суурийг шинжлэх ухаанч үзэл гэгч этгээд ардчилсан эрх чөлөө болон зах зээлийн систем гэсэн хоёр нөхрийнхөө хамтаар хөл нийлүүлэн эзэлж буй талаар шуугиж байлаа. Улмаар бүх ертөнц бурхангүйн үзэлд улам бүр автаж христитгэл хийгээд бусад шашнуудын хувьд үүрд баяртай гэж хэлэх цаг нь ирж байна гээд л мөн ч их шуугиж байв шүү.
Гэвч нэг хэсэг тэргүүлэх байр сууриа алдаж байсан христитгэл тэр чигээрээ алга болчихсонгүй. Сүүлийн нилээд хэдэн жилд христитгэл хөгжиж буй улс орнуудыг байлдан дагуулан, хүчийг олж өрнөдийг эсрэгцэн босож ирлээ. Бүтээлийн онолын хүрээнд ч нилээд мэтгэлцээн өрнүүлсээр шинжлэх ухааны хөгжлийн чиг хандлагад хүчтэй асуулга тавин довтолсоор л… Христитгэлийн энэхүү түрэлт хийгээд “итгэлд суурилсан улс төр” зэрэг зарим “шинэ” хандлагуудаас бүрдэх энэ шинэ давалгаа нь шашингүйн либерализмд (бурхангүйн үзэл үндсэндээ марксист материализм болон шашингүйн либерализм гэсэн хоёр дүр төрхөөрөө бидэнд нэгэнт танил болсон) “аюул занал”-ыг учруулж эхэлж байна. Үнэндээ өрнөдийн нийгэмд христитгэгчдийн үнэт зүйлсийг үл ойшоох хандлага хийгээд тэднийг үл хүндлэх байдал нилээд газар авч байсан билээ.
Өнөөдөр ертөнцийг үзэх үзлийн энэхүү тулаан цоо шинэ түвшинд гарч ирээд байна. Эрдэм шинжилгээ, судалгаа, утга зохиол, гүн ухаан, кино ший, урлаг соёл энэ тэр гээд нийгмийн бүхий л салбарт маш хүчтэй өрсөлдөөн явагдаж байна. Сүүлийн жилүүдэд хийгдэж шуугиан тарьсан Холливүүдийн кинонуудыг харахад л “Христийн зовлон”, “Да Винчийн код”, “Тэнгэр элчүүд ба чөтгөрүүд” гээд л өч төчнөөн кинонууд хийгдлээ. Бас геологи, биологи, астрономи, антропологи, археологи, философи гээд за даа ер нь шинжлэх ухааны бараг бүхий л салбарт ширүүн маргаанууд өрнөсөөр байна. Энэ бүхэн ертөнцийн үзэх үзлийн энэхүү тулаан өнөөдөр цоо шинэ түвшинд, маш хүчтэй явагдаж байгааг илтгэж буй бус уу.
Бид ч хүссэн хүсээгүй энэ тулаанд оролцож байна. Харин аль талд нь зогсох ёстой вэ? Манай аав, ээж, өвөө, эмээ, багш, найз нөхөд ингэж хэлсэн, ингэж үздэг гээд сохроор нэг талыг баримтлах уу? Үгүй ээ, тэгж болохгүй. Бид үнэнийг танин мэдэж, үнэний талд зогсох хэрэгтэй. Бид үнэнээр амьдрах хэрэгтэй. Үгүй бол худал хуурмагийн дотор, худал хуурмагаар, өөрийгөө ч өрөөлийг ч хуурч амьдрахаас өөр аргагүйд л хүрнэ шүү дээ.
Тэгвэл хаанаас, юунаас эхлэх вэ? Мэдээж амьдралын эх сурвалжаас эхлэхээс өөр зам байхгүй ээ. “Үүх түүхээ мэдэхгүй хүн ойд төөрсөн сармагчинтай адил” гэж нэг үг байдаг байх аа. Тиймээс үүх түүхээ үнэн бодитоор нь мэдэх шаардлагатай. Ингэхдээ сүүлийн 2-3-хан мянган жилийн монголчуудынхаа түүхийг л мэдэх хэрэгтэй гэж байгаа юм биш. Бүр орчлон ертөнцийн эхлэл цэгээс эхлэх хэрэгтэй гэсэн үг. Ингэж байж л жинхэнэ үнэн түүхийг бид олж мэдэж, таньж чадна. Улмаар хэн болохоо ойлгож, цаашид хаашаа ямар замаар алхах зүг чигээ ч баримжаалж чадах юм аа. Тэгвэл хамгийн эхэнд тавигдаж буй асуулт бол мэдээж алдарт асуулт болох “БҮТЭЭГЧ БУРХАН ҮНЭХЭЭР ОРШИН БАЙГАА ЮУ?”, эсвэл орчлон ертөнц хумхийн тоосноос ч юм уу, эсвэл “Их Тэсрэлт”-ээс бий болов уу?.
Мэдээж хүн бүхэн өөр өөрийнхөөрөө энэ асуултанд хариулах гэж оролдох л байх. Зарим нь Бурхан байгаа гэж байхад, харин зарим нь үгүй гэх байх. Бурхан байна гэж үзсэн ч бас л янз бүрээр Түүнийг тайлбарлах гэж оролдох биз. Гэвч бодит үнэн хариулт нь ганцхан бий. Түүх ганцхан жимээр л явагдаж ирсэн. Тиймээс бид тэр үнэнийг мэдэх ёстой. Тэгээд тэр үнэний цонхоор ертөнцийг сайтар тольдон харах ёстой. Тэгэлгүйгээр хуурмаг үзэл бодлын цонхоор амьдралыг хийгээд бүх ертөнцийг харж амьдарвал эцсийн сүүлд “зэрэглээ” хөөж явсаар өлсөж, цангаж, хатаж үхэх вий дээ. Хэрвээ Бүтээгч Бурхан байгаа бол Тэрээр АМЬД НЭГЭН байж таарна. Зүгээр л нэг хөшөө баримал биш, харин ч туйлын идэвхтэй, агуу хүчирхэг НЭГЭН байж таарна. Тиймээс найз минь үнэнийг мэд, үнэн чамайг хуурмаг байдлаас, хоосон зүүднээс сэрээж чөлөөлнө. Утга учиргүй, завхарсан, ялзарсан байдлаас ч чөлөөлөх болно.
Би ч хүүхэд байсан болохоор сайн мэдэхгүй л дээ. Гэхдээ л бага ангид сурч байсан зүйлсээсээ бага сага санадаг юм. Гэвч өнөөдөр олон ургальч үзэл, даяарчлалтай хөл нийлүүлэн алхаж буй бидний хувьд хүссэн хүсээгүй энэхүү ертөнцийг үзэх үзлийн тулаанд татагдан оролцож байна. Хуучин коммунист дэглэмийн үзэл бодлын үндсэн дээр дөрөөлөн хүчтэй босож ирсэн бурхангүйн үзэл, өдөр ирэх тусам энэ үзэлтэй өөрийгөө адилсгахыг хичээж буй буддын шашин, бас дээр нь бөө мөргөл, мусульман шашин, христитгэл, бахай, мүүнизм, мормонизм, фэнг-шүй, бясалгал, иога гээд өөр юу, юу ч билээ… Ядаж байхад дэлхий даяар хүч нөлөөгөө авч, олон хүмүүсийн сэтгэлийг зовоож буй “постмодернизм” гуай сүүлийн жилүүдэд монгол залуучуудын маань дунд ч хүч нөлөөгөө нилээд авч байх шиг… Өнгөц харахад энэ бүхэн зүгээр л шинжлэх ухаан болон шашны талаарх л асуудлууд мэт харагддаг л даа. Гэвч үүний цаана хэдэн мянган жилийн турш үргэлжилсээр буй ертөнцийг үзэх үзлийн энэ тулаан өнөөдөр бүр ч хүчтэйгээр өрнөсөөр байна. Тиймээс “би шашин сонирхдоггүй” гээд хойш тавих зүйл бол энэ бишээ.
Учир нь энэ тулаанд бид хүссэн ч, хүсээгүй ч татагдан оролцсоор л байна. Та юунд итгэж байна тэр итгэл чинь таныг бүх л зүйлд хөтлөн чиглүүлэх луужин чинь болж байдаг. Жишээ татъя л даа, магадгүй та хүний амьдрал санамсаргүй үүссэн гэж үздэг бол үр хөндөлт хийлгэж, амиа хорлож, зугаацаж цэнгэж, хулгай дээрэм хийж байсан ч яадаг юм…? Цаашилбал, баригдчихгүй л бол хахууль өгч, авалцаад, нууц амрагтай байж, хааяа нэг “буудалд” хоноглоод, “хүчтэй нь хүчгүйгээ…” гэдэг шиг хүчээр бүхнийг шийдээд, ижил хүйстэнтэйгээ явалдсан ч яадаг юм. Саяхан би интернэтээр хэсэж яваад нөгөө “муу” Гамбууштай ярилцсан нэвтрүүлгийг санаандгүй олоод үзчихлээ. Өөрийнхөө гомо гэдгээрээ бахархаад ч байгаа юм уу хаашаа юм бэ дээ, их л бахархалтай ярьж суух юм. Бурхан байхгүй гэж бодож буй түүний хувьд энэ нь угаасаа л байх ёстой зүйл бололтой.
Магадгүй та буддист бол нэг хийморийн сан тавиулаад, лам багшдаа зам мөрөө даатгачихвал ч айдгаа авдартаа хийчихлээ л гэсэн үг… Тэгээд л лам багш л болохгүй гээд хэлчихгүй бол юу л бол юу л хийнэ дээ. Хүчтэй, чадалтай лам арыг нь дааж байгаа юм чинь… (Гэхдээ юуны арыг, яаж даагаад байгаа нь бас л сонин…?)
Хэрвээ та христитгэгч бол Бүтээгч Бурхан Эзэнийхээ хүслийг даган амьдрах нь таны эрхэм дээд зарчим байж таарна… гэх мэтчилэнгээр таны аливаад хандаж байгаа хандлага бүр, магадгүй үйлдэл бүр чинь, баримталж байгаа байр суурь чинь яг таны ертөнцийг үзэх үзэл хийгээд итгэл бишрэлээр чинь удирдуулж байна шүү дээ. Үүний чинь цаана л миний яриад байгаа ертөнцийг үзэх үзлийн тулаан явагдаад байгаа юм.
Өнөө бидний үе бол монголчууд бидний хувьд энэхүү ертөнцийг үзэх үзлийн тулаанд татагдан орж байгаа анхны мөчлөгт үе бишээ. Түүхэндээ бид хэд хэдэн удаа энэхүү тулаанд хүчтэй татагдан орж байснаас хамгийн тод томруунаар түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдсэн үе нь Их Монгол гүрний үе билээ. Бид бүхний сайн мэдэх Мөнх хааны зохион байгуулсан шашны мэтгэлцээн бол энэхүү тулаан Монголд хичнээн хурц ширүүн явагдаж байсныг илтгэх нэгэн жишээ.
Ер нь хүн юунд итгэж, ямар үзэл бодлыг өөртөө төлөвшүүлснээсээ шалтгаалан аливаа асуудалд хандаж, аливаа үйлдлийг хийдэг гэдгийг дээр дурдсан. Тэгвэл эдгээр үзлүүдээс дэлхий дахинаа хамгийн хүчтэй дэлгэрэн нөлөөллөө үнэмлэхүйц тогтоосон зонхилогчдыг дурдвал:
* Христитгэл
* Бурхангүйн үзэл
* Исламын шашин
* Буддын шашин болон бусад олон бурхант шашнууд болно.
Өөрөөр хэлбэл, энэ бүхэн ихэвчлэн шашны үзэл номлолын хооронд өрнөдөг. Шинжлэх ухааны тэргүүлэх шугам дээр гол тулаан христитгэл болон бурхангүйн үзлийн хооронд өрнөсөөр байгаа. Ялангуяа сүүлийн 200-300 жилд маш хүчтэй өрнөж байна. Исламын шашны хувьд магадгүй гадаад, дотоодынхоо хямрал болон тэмцэл мөргөлдөөнийхөө улмаас ч болдог уу, эсвэл өөр учир шалтгаантай ч юм уу шинжлэх ухааны тэргүүлэх шугам дээр гол тулаанд нөлөөтэй оролцож чаддаггүй. Харин буддын шашны хувьд энэ тал дээр нилээд сул. Тийм ч учраас сүүлийн үед зарим хүмүүс буддизм бол шашин биш харин философи гэж ярих хандлагууд гарч эхлээд байна.
Буддизм:
Монголчууд бидний дунд гүн гүнзгий үндэслэн хөгжсөн буддизмын тухайд арай илүү тогтон ярих хэрэгтэй болов уу. Үнэндээ буддизм монголд хөгжихдөө бусдаасаа хол тасарч хөгжсөн ч юм уу, эсвэл илүү дэвшилтэт үзэл онол, номлолтой байсан учраас монголд хөгжсөн юм биш ээ. Энэ бол монгол хаадын бодлого, Их Засаг хуулийн үзэл баримтлалтай холбоотойгоор бодлогоор хөгжүүлж, өөриймсүүлж хүлээж авсан юм. Учир нь монгол хаадын хувьд эртнээс нааш монголчуудын шашин байсаар ирсэн бөө мөргөлөө тэд хаяхыг хүсээгүй юм. Их Засаг хууль өдгөө бидэнд өвлөгдөн ирээгүй ч гэлээ судар бичгүүдэд тусгагдан үлдсэн мөрүүдийг нь харвал Их Засаг хууль ч бас бөө мөргөлөө хадгалан үлдэхийг эрмэлзэж байсан юм уу даа гэмээр сэтгэгдэл төрдөг. Гэвч угийн суурь номлол муутай бөө мөргөлийн хувьд үзэл бодлын энэ ширүүн тулаанд тэсэн гарч, давж үлдэх бараг боломжгүй байлаа. Pax Mongolica-ийн доор улам бүр даяарчлагдаж байсан тухайн үед бөө мөргөлөө өөр шашны үзэл номлолоор сэлбэн сэлгэхгүй л бол авч үлдэх боломжгүй болсон байж. Гэвч тухайн үед монголд хүчтэй нэвтрэн орж ирж байсан үзэл номлолуудын (христийн нестор шүтлэгтнүүд, мусульманчууд, католикчууд, буддистууд г.м.) дотроос бөө мөргөлийг хүлээн зөвшөөрч, уусан нэгдэх “уриалгахан” бодлогыг дан ганц буддистууд л баримталж байсан бололтой. (Мэдээж хэзээний дайсагналцдаг Хятадаас сонголт хийсэнгүй) Тийм ч учраас бөө мөргөлөө хадгалан авч үлдэн, цааш нь хөгжүүлэхийн тулд монгол хаад буддын шашныг түлхүү дэмжин хөгжүүлжээ. (Энэ талаар дэлгэрэнгүй судалгааг: Др. Хью Россын “Түүхийн балархай жимээр” номоос үзээрэй). Эсрэгээр өрнө зүгээс түрэн орж ирж байсан исламын шашны түрэлт хийгээд, күнзийн үзэл суртал хийгээд бумбын шашин зэргээр өвч бүрэн зэвсэглэсэн үй түмэн хятадуудын шахалтын улмаас тун хүнд байдалд ороод байсан буддын шашны хувьд монгол хаадын өмгөөлөл хамгаалал, нөмөр нөөлөгт багтаж байж л энэ түрэлтийг зогсоон, тэсэж үлдэх боломжтой байжээ. Тиймээс л буддын шашин (түүн дотроо төвдийн шашин) монголчуудад тал засаж, бөө мөргөлд уриалгахан хандаж, нүүр царайгаа өөрчилсөн нь тэр.
Тиймээс өдгөө монголд буй шарын шашныг бөө мөргөлөөс, бөө мөргөлийг шарын шашнаас ялгаж салгахад хэцүү байгаад байгаа юм шүү дээ. Буддистууд тэр үед ийнхүү хаашаа л бол хаашаа хөлбөрч монгол хаадад “тал засаж” чадсанаараа монголчуудын өмгөөлөл хамгааллыг олж, улмаар монгол ноёд тэднийг өмгөөлж сүүлдээ хоорондоо хүртэл “занчилдаж” байсан байх юм. Мэдээж үүнд өөр улс төрийн учир шалтгаанууд бас байсан л даа. Гэхдээ л буддистуудын нөлөө маш их байсан. Монгол хаадад тал засаж чадсандаа ч буддын шашин үзэл бодлын хийгээд улс төрийн тун хүнд ширүүн тулаанд амьд үлдэж чадсан.
Гэтэл өнөөдөр шинжлэх ухааны асар хурдацтай хөгжлийн эрин үед буддын шашинд дахин шинэ сорилт тулгарлаа. Энэ шинэ цохилт буддын шашны нэн эмзэг тал болох ертөнцийн үүсэл гарлын талаарх суурь онол, үзэл баримтлал, бурханы бодгаль оршихуй гэсэн цэг дээр бууж байгаа юм. Миний л мэдэхээр бадамлянхуа цэцгийн суурин дээр ч гэдэг билүү, эсвэл аварга том яст мэлхийн нуруун дээр ч гэдэг билүү дэлхий, сав шимийн ертөнц оршин тогтнодог гэж сургадаг байсан буддын шашин… Үхэрт бөөр өгөхөө мартсан бурхан багшийн домог, Намсрай гэгч шунахай баян эр бурхны хаана байгааг “зөн”-гөөрөө тааж олсноор нирваан дүрийг олж, бурхан болсон домог (хэт хялбаршуулан бичсэн учир ойлгож үзээрэй) зэргээр ард олныг сургадаг байсан буддын шашин сүүлийн 100-аад жилд танигдахгүй болтлоо дүр төрхөө өөрчилж байна. Үүнд мэдээж Соён Гэгээрлийн хөдөлгөөн хүчтэй нөлөөлсөн нь ойлгомжтой. Дээрх хүнд цохилтыг дааж даван гарахад буддын шашинд яалт ч үгүй шинэ түшиг тулгуур, хамсаатан хэрэгтэй. Тиймээс магадгүй үзэл бодлын энэ ширүүн тулаанд амьд үлдэхийн тулд дахин “тал засаж” байгаа бололтой.
Ингэж хэлсний учир нь дэлхий ертөнц хумхийн тоосноос үүссэн гэж буддын шашин үздэг гэж сүүлийн үед их ярьдаг болсон. “Энэ бол яах аргагүй шинжлэх ухаанч шашин” гэж өөрсдийнхөө талаар өөрсдөө ч нэг хэлж үзээд, өрөөлөөр ч хэлүүлж үзэж байх шиг… Ингэж хэлснээрээ буддын шашин бол бурхангүйн үзэлтэй шашин гэж өөрсдөө тунхаглан зарлаж байгаа хэрэг болно. Улмаар бурхангүйн үзэлтэй учраас шашин гэж нэрлэхэд хүнд учир зарим хүмүүс буддизмыг шашин биш философи гэж “мэтгэж” эхэлж байх шиг. Ингээд өнөө үеийн үзэл бодлын ширүүн тулаанд буддистууд бурхангүйн үзэлтнүүдтэй нэг тал болон оролцож эхлэв ээ. Гэхдээ цаана нь олон төвөгтэй асуултууд үлдэж байна л даа. Ганданд мөргөхөөр цувж буй, Утай, Гүмбэн, Лхас уруу цувж буй сүсэгтэн олны цуваа юунд мөргөхөөр, хаашаа, яах гэж цуварч байна вэ?… гээд л асуултууд ар араасаа цуварч эхэлнэ дээ. Мөр гаргах, засал хийлгэх, ар талаа даатгуулах, хараал хийлгэх, хараал хариулах, хойд урд нас сүнс зайлах, сүнс дуудах энэ тэр гээд цааш нь мундахгүй олон зүйлүүд бий. Энэ бүхэнд нэг бол шинэ тайлбар, хариултуудыг өгөх хэрэгтэй болох нь… эсвэл энэ бүгдээсээ татгалзах хэрэгтэй болох нь дээ. Гэхдээ энэ хувьсал нь дуусаагүй, явагдаж л байна. Юу болохыг нь харж л байя…
Бурхангүйн үзэл
За бурхангүйн үзлийн хувьд ч манайхны хамгийн сайн мэдэх зүйл. Өнөөгийн монголын нийгмийн үзэл бодол, онол номлол, боловсрол, шинжлэх ухааны суурь чухам энэ үзэл дээр л тулгуурлан боссон шүү дээ. Эволюцийн онолоос эхлүүлээд л бүх зүйл эхэлнэ дээ. Цааш нь энэ талаар уншъя гэвэл танд монгол хэл дээр мундахгүй олон материал олдоно. Тиймээс энэ талаар би нэг их олон зүйл нуршаад юу гэхэв… Бүтээгч Бурханд итгэж, Түүнд үйлчлэн амьдардгийн хувьд би энэ сэдвийг алгасаад өөрийн гол зүйл рүүгээ оръё.
Христитгэл
Энэ бол өнөө үеийн монголчууд бидний хувьд шинэ, бас бөөн хардлага, болгоомжлол төрүүлж буй зүйл. Учир нь өдөр ирэх бүр хүчээ аван тархан дэлгэрч буй христитгэл олон монголчуудын хувьд болгоомжлол, хардлага сэрдлэгийг, магадгүй бүр зарим нэгнийх нь атаархлыг төрүүлж буй мэт. Саяхныг хүртэл өрнөдөд христитгэлийн нөлөө бүдгэрсээр хуучныг баримтлагч хүмүүсийн хүрээнд л үлдэж, түүний байр суурийг шинжлэх ухаанч үзэл гэгч этгээд ардчилсан эрх чөлөө болон зах зээлийн систем гэсэн хоёр нөхрийнхөө хамтаар хөл нийлүүлэн эзэлж буй талаар шуугиж байлаа. Улмаар бүх ертөнц бурхангүйн үзэлд улам бүр автаж христитгэл хийгээд бусад шашнуудын хувьд үүрд баяртай гэж хэлэх цаг нь ирж байна гээд л мөн ч их шуугиж байв шүү.
Гэвч нэг хэсэг тэргүүлэх байр сууриа алдаж байсан христитгэл тэр чигээрээ алга болчихсонгүй. Сүүлийн нилээд хэдэн жилд христитгэл хөгжиж буй улс орнуудыг байлдан дагуулан, хүчийг олж өрнөдийг эсрэгцэн босож ирлээ. Бүтээлийн онолын хүрээнд ч нилээд мэтгэлцээн өрнүүлсээр шинжлэх ухааны хөгжлийн чиг хандлагад хүчтэй асуулга тавин довтолсоор л… Христитгэлийн энэхүү түрэлт хийгээд “итгэлд суурилсан улс төр” зэрэг зарим “шинэ” хандлагуудаас бүрдэх энэ шинэ давалгаа нь шашингүйн либерализмд (бурхангүйн үзэл үндсэндээ марксист материализм болон шашингүйн либерализм гэсэн хоёр дүр төрхөөрөө бидэнд нэгэнт танил болсон) “аюул занал”-ыг учруулж эхэлж байна. Үнэндээ өрнөдийн нийгэмд христитгэгчдийн үнэт зүйлсийг үл ойшоох хандлага хийгээд тэднийг үл хүндлэх байдал нилээд газар авч байсан билээ.
Өнөөдөр ертөнцийг үзэх үзлийн энэхүү тулаан цоо шинэ түвшинд гарч ирээд байна. Эрдэм шинжилгээ, судалгаа, утга зохиол, гүн ухаан, кино ший, урлаг соёл энэ тэр гээд нийгмийн бүхий л салбарт маш хүчтэй өрсөлдөөн явагдаж байна. Сүүлийн жилүүдэд хийгдэж шуугиан тарьсан Холливүүдийн кинонуудыг харахад л “Христийн зовлон”, “Да Винчийн код”, “Тэнгэр элчүүд ба чөтгөрүүд” гээд л өч төчнөөн кинонууд хийгдлээ. Бас геологи, биологи, астрономи, антропологи, археологи, философи гээд за даа ер нь шинжлэх ухааны бараг бүхий л салбарт ширүүн маргаанууд өрнөсөөр байна. Энэ бүхэн ертөнцийн үзэх үзлийн энэхүү тулаан өнөөдөр цоо шинэ түвшинд, маш хүчтэй явагдаж байгааг илтгэж буй бус уу.
Бид ч хүссэн хүсээгүй энэ тулаанд оролцож байна. Харин аль талд нь зогсох ёстой вэ? Манай аав, ээж, өвөө, эмээ, багш, найз нөхөд ингэж хэлсэн, ингэж үздэг гээд сохроор нэг талыг баримтлах уу? Үгүй ээ, тэгж болохгүй. Бид үнэнийг танин мэдэж, үнэний талд зогсох хэрэгтэй. Бид үнэнээр амьдрах хэрэгтэй. Үгүй бол худал хуурмагийн дотор, худал хуурмагаар, өөрийгөө ч өрөөлийг ч хуурч амьдрахаас өөр аргагүйд л хүрнэ шүү дээ.
Тэгвэл хаанаас, юунаас эхлэх вэ? Мэдээж амьдралын эх сурвалжаас эхлэхээс өөр зам байхгүй ээ. “Үүх түүхээ мэдэхгүй хүн ойд төөрсөн сармагчинтай адил” гэж нэг үг байдаг байх аа. Тиймээс үүх түүхээ үнэн бодитоор нь мэдэх шаардлагатай. Ингэхдээ сүүлийн 2-3-хан мянган жилийн монголчуудынхаа түүхийг л мэдэх хэрэгтэй гэж байгаа юм биш. Бүр орчлон ертөнцийн эхлэл цэгээс эхлэх хэрэгтэй гэсэн үг. Ингэж байж л жинхэнэ үнэн түүхийг бид олж мэдэж, таньж чадна. Улмаар хэн болохоо ойлгож, цаашид хаашаа ямар замаар алхах зүг чигээ ч баримжаалж чадах юм аа. Тэгвэл хамгийн эхэнд тавигдаж буй асуулт бол мэдээж алдарт асуулт болох “БҮТЭЭГЧ БУРХАН ҮНЭХЭЭР ОРШИН БАЙГАА ЮУ?”, эсвэл орчлон ертөнц хумхийн тоосноос ч юм уу, эсвэл “Их Тэсрэлт”-ээс бий болов уу?.
Мэдээж хүн бүхэн өөр өөрийнхөөрөө энэ асуултанд хариулах гэж оролдох л байх. Зарим нь Бурхан байгаа гэж байхад, харин зарим нь үгүй гэх байх. Бурхан байна гэж үзсэн ч бас л янз бүрээр Түүнийг тайлбарлах гэж оролдох биз. Гэвч бодит үнэн хариулт нь ганцхан бий. Түүх ганцхан жимээр л явагдаж ирсэн. Тиймээс бид тэр үнэнийг мэдэх ёстой. Тэгээд тэр үнэний цонхоор ертөнцийг сайтар тольдон харах ёстой. Тэгэлгүйгээр хуурмаг үзэл бодлын цонхоор амьдралыг хийгээд бүх ертөнцийг харж амьдарвал эцсийн сүүлд “зэрэглээ” хөөж явсаар өлсөж, цангаж, хатаж үхэх вий дээ. Хэрвээ Бүтээгч Бурхан байгаа бол Тэрээр АМЬД НЭГЭН байж таарна. Зүгээр л нэг хөшөө баримал биш, харин ч туйлын идэвхтэй, агуу хүчирхэг НЭГЭН байж таарна. Тиймээс найз минь үнэнийг мэд, үнэн чамайг хуурмаг байдлаас, хоосон зүүднээс сэрээж чөлөөлнө. Утга учиргүй, завхарсан, ялзарсан байдлаас ч чөлөөлөх болно.
шашин
Саяхан болж өнгөрсөн Далай ламын номын айлтгалд сууж байхад тэрээр иймэрхүү утгатай үг хэлж байсныг давтсан ухаантай юм.
Жил бүр Далай лам Энэтхэгт талаар нэг тарсан Төвдүүдийн бараг үндэсний баяр болдог номын айлтгал хийж тэднийгээ төдийгүй дэвэн дэлхийн Буддистууд цуглардаг томоохон цугларалт хийдэг. Энэхүү номын айлтгал нь жил бүр өөр өөр газар болох нь олонтаа ч ихэвчлэн өөрийнх нь амьдран суудаг Дарамсала хотод болдог. Сүүлийн гурван жилд миний мэдэхээр Дарамсала, Гоманг, Варанаси гэсэн газруудад болсон. Уг айлтгалын үеэр Далай лам шашны сургааль бүхий аль нэг ном барьж авч уг номын утга учрыг сүсэгтэн олноо тайлбарлаж өгдөг. Тэрээр Төвдөөр номоо айлдахад зэрэгцүүлээд синхроноор Англи, Хятад, Орос, Тайланд зэрэг хэлээр давхар орчуулга хийж явдаг. Жижиг жижиг ЭфЭм станцууд байрлаж үүнд аль олон байгаа мөргөлчдөд зориулан тухайн хэлээр нь орчуулах орчуулагч давхар ажиллаж станцаар цацдаг. Өөрөөр хэлбэл чихэвчний хөгжмөөр Далай ламын Төвдөөр юу ярьж байгааг зэрэгцээд сонсоно гэсэн үг. Монголоос мөргөлчид олноор очдог тул энд сурдаг лам нараас хамгийн удсан нь ихэвчлэн Монгол хэл рүү зэрэгцүүлэн орчуулж мань мэтийг сонорыг мялаах болдог.
Энэ жилийн айлтгал дээр Далай багшийн ярьж байсан зүйлээс санаанд тод үлдсэн нь гэвэл «Олон хүний хувьд энэ ертөнцийг бүтээгч, ертөнцийн эзэн хэмээх хүчирхэг бурхан байх нь санаа зовох зүйлээс нь хөнгөлж итгэл найдварынх нь түшиг болж өгдөг. Өөрийг нь авран хамгаалагч хүчирхэг бурхан байгаа гэсэн бодол нь хүний амьдралыг хамаагүй амар хялбар болгож айсан эмээсэн үед нь түүнийг энэхүү хүчирхэг бурхан ивээлдээ авч яваа гэдгийг санаж өөрийгөө зоригжуулж байдаг. Буддын шашин энэ тал дээр бусад ихэнх шашнаас тэс ондоо байр суурьтай байдаг. Ертөнцийг бүтээгч хүчирхэг эзэн байна гэдэг маань тэрхүү хүчирхэг эзнийг бас бүтээсэн хэн нэгэн байх ёстой гэсэн логикт хүргэж байгаа юм. Үгүй бол тэрхүү бүхнийг чадагч хаанаас гарч ирсэн байх вэ? Харин Буддагийн сургаалиар бол энэ ертөнц маань асар олон жилийн тэртэйгээс үйлийн үр хуралдах замаар бий болсон буюу математикийн хэлээр бол infinite (хязгааргүй) цаг хугацааны өмнөөс өөрөө өөрийгөө бүрэлдүүлэн бий болсон гэдэг. Энэ ертөнцөд бүтээгч эзэн гэж байхгүй. Хүн бид өөрсдөө бурхан юм. Бид өөрсдийн муу сэтгэл нисванисаас салж чадах аваас энэ ертөнцийн нигүүлсэл энэрлийн эзэн болж бурханы хутагийг олох юм.»
Энэ талаар дурдсан ном сонин хаа сайгүй л байдаг. Харин миний хувьд гурван жил дараалан Далай багшийн номонд сууж ойлгосон багахан зүйл маань гэвэл бид тодорхой итгэл бишрэлтэй байх ёстой. Ингэж байж амьдрах эрч хүчээ олж авна. Гэхдээ энэ нь харь хэлээр ном уншиж гүрэм хийх лам, эсвэл алтадсан бурханд итгэх итгэл биш харин өөртөө, өөрөө бүгдийг хийж чадна гэдэгтээ итгэх итгэл, оюун санаа болоод үйл хөдлөлөөрөө буян үйлдэж сайн сайхныг сэтгэж бүтээж байснаар энэ нас болоод хойд төрөлдөө дээдийн хутагийг олж зовлонгоос салах тэрхүү итгэл маань байх юм.
Бурхан багшийн номолсон дөрвөн үнэний дагуу бол:
1. Зовлон үнэн
2. Зовлонгийн шалтгаан үнэн
3. Зовлонгоос гарах нь үнэн
4. Зовлонгоос гарах зам үнэн гэсэн байдаг. Энэ ертөнцөд амьд амьтаны биеийг олж төрсөн л бол зовох нь үнэн. Өвдөх шаналах, өлсөж цангахаас эхлээд зовлон юу эс мундах билээ.
Энэхүү зовлон бас өөрийн гэсэн шалтгаантай байх ёстой. Урьд өмнөх төрөлдөө эсвэл энэ биеийг олоод ч юм уу хүн өөрийн мэдэлтэй, мэдэлгүйгээр оюун санаа, хэл, үйлдлээрээ нүгэл үйлдэн эргээд энэ нь өөрт нь үйлийн үр болж зовлонгийн шалтгаан үүсгэж өгдөгийг мэдэхгүй явдаг.
Өөртөө зовлон зүдгүүрийг үүсгэж байгаа тэрхүү муу сэтгэл нисванисаас салж чадах аваас хүн цаашид бий болох зовлонгоо цэглэж Бурхан болох болно гэсэн энэхүү замаар Бурхан Багш 2700 гаран жилийн өмнө замнаж өдгөө энэхүү сургааль нь үе улиран дамжсаар яваа билээ…
Бага байхад Ийгл телевизээр гардаг байсан Шинэ Гэрээгээр хийсэн хүүхэлдэй ихэд сонирхол татдаг байж билээ. Арай томроод Германд байхдаа Евангели судрыг хальт мөлт ойлгон Германаар уншиж байсан маань ч санаанд тод. Дараа нь Энэтхэгт ирсэн хойноо Араб найзуудаасаа хялбаршуулсан Коран авч үзэхэд маань ч өөрийн эрхгүй сонирхол төрж л байлаа. Харин энэ бүхнийг сонирхон судалж явахнээ хэзээ ч билээ нэг номноос уншиж байсан «People believe what they want to believe» (Хүмүүс юу хүснэ түүндээ л итгэдэг) гэсэн үгс санаанд орж байх ажээ…аяхан болж өнгөрсөн Далай ламын номын айлтгалд сууж байхад тэрээр иймэрхүү утгатай үг хэлж байсныг давтсан ухаантай юм.
Жил бүр Далай лам Энэтхэгт талаар нэг тарсан Төвдүүдийн бараг үндэсний баяр болдог номын айлтгал хийж тэднийгээ төдийгүй дэвэн дэлхийн Буддистууд цуглардаг томоохон цугларалт хийдэг. Энэхүү номын айлтгал нь жил бүр өөр өөр газар болох нь олонтаа ч ихэвчлэн өөрийнх нь амьдран суудаг Дарамсала хотод болдог. Сүүлийн гурван жилд миний мэдэхээр Дарамсала, Гоманг, Варанаси гэсэн газруудад болсон. Уг айлтгалын үеэр Далай лам шашны сургааль бүхий аль нэг ном барьж авч уг номын утга учрыг сүсэгтэн олноо тайлбарлаж өгдөг. Тэрээр Төвдөөр номоо айлдахад зэрэгцүүлээд синхроноор Англи, Хятад, Орос, Тайланд зэрэг хэлээр давхар орчуулга хийж явдаг. Жижиг жижиг ЭфЭм станцууд байрлаж үүнд аль олон байгаа мөргөлчдөд зориулан тухайн хэлээр нь орчуулах орчуулагч давхар ажиллаж станцаар цацдаг. Өөрөөр хэлбэл чихэвчний хөгжмөөр Далай ламын Төвдөөр юу ярьж байгааг зэрэгцээд сонсоно гэсэн үг. Монголоос мөргөлчид олноор очдог тул энд сурдаг лам нараас хамгийн удсан нь ихэвчлэн Монгол хэл рүү зэрэгцүүлэн орчуулж мань мэтийг сонорыг мялаах болдог.
Энэ жилийн айлтгал дээр Далай багшийн ярьж байсан зүйлээс санаанд тод үлдсэн нь гэвэл «Олон хүний хувьд энэ ертөнцийг бүтээгч, ертөнцийн эзэн хэмээх хүчирхэг бурхан байх нь санаа зовох зүйлээс нь хөнгөлж итгэл найдварынх нь түшиг болж өгдөг. Өөрийг нь авран хамгаалагч хүчирхэг бурхан байгаа гэсэн бодол нь хүний амьдралыг хамаагүй амар хялбар болгож айсан эмээсэн үед нь түүнийг энэхүү хүчирхэг бурхан ивээлдээ авч яваа гэдгийг санаж өөрийгөө зоригжуулж байдаг. Буддын шашин энэ тал дээр бусад ихэнх шашнаас тэс ондоо байр суурьтай байдаг. Ертөнцийг бүтээгч хүчирхэг эзэн байна гэдэг маань тэрхүү хүчирхэг эзнийг бас бүтээсэн хэн нэгэн байх ёстой гэсэн логикт хүргэж байгаа юм. Үгүй бол тэрхүү бүхнийг чадагч хаанаас гарч ирсэн байх вэ? Харин Буддагийн сургаалиар бол энэ ертөнц маань асар олон жилийн тэртэйгээс үйлийн үр хуралдах замаар бий болсон буюу математикийн хэлээр бол infinite (хязгааргүй) цаг хугацааны өмнөөс өөрөө өөрийгөө бүрэлдүүлэн бий болсон гэдэг. Энэ ертөнцөд бүтээгч эзэн гэж байхгүй. Хүн бид өөрсдөө бурхан юм. Бид өөрсдийн муу сэтгэл нисванисаас салж чадах аваас энэ ертөнцийн нигүүлсэл энэрлийн эзэн болж бурханы хутагийг олох юм.»
Энэ талаар дурдсан ном сонин хаа сайгүй л байдаг. Харин миний хувьд гурван жил дараалан Далай багшийн номонд сууж ойлгосон багахан зүйл маань гэвэл бид тодорхой итгэл бишрэлтэй байх ёстой. Ингэж байж амьдрах эрч хүчээ олж авна. Гэхдээ энэ нь харь хэлээр ном уншиж гүрэм хийх лам, эсвэл алтадсан бурханд итгэх итгэл биш харин өөртөө, өөрөө бүгдийг хийж чадна гэдэгтээ итгэх итгэл, оюун санаа болоод үйл хөдлөлөөрөө буян үйлдэж сайн сайхныг сэтгэж бүтээж байснаар энэ нас болоод хойд төрөлдөө дээдийн хутагийг олж зовлонгоос салах тэрхүү итгэл маань байх юм.
Бурхан багшийн номолсон дөрвөн үнэний дагуу бол:
1. Зовлон үнэн
2. Зовлонгийн шалтгаан үнэн
3. Зовлонгоос гарах нь үнэн
4. Зовлонгоос гарах зам үнэн гэсэн байдаг. Энэ ертөнцөд амьд амьтаны биеийг олж төрсөн л бол зовох нь үнэн. Өвдөх шаналах, өлсөж цангахаас эхлээд зовлон юу эс мундах билээ.
Энэхүү зовлон бас өөрийн гэсэн шалтгаантай байх ёстой. Урьд өмнөх төрөлдөө эсвэл энэ биеийг олоод ч юм уу хүн өөрийн мэдэлтэй, мэдэлгүйгээр оюун санаа, хэл, үйлдлээрээ нүгэл үйлдэн эргээд энэ нь өөрт нь үйлийн үр болж зовлонгийн шалтгаан үүсгэж өгдөгийг мэдэхгүй явдаг.
Өөртөө зовлон зүдгүүрийг үүсгэж байгаа тэрхүү муу сэтгэл нисванисаас салж чадах аваас хүн цаашид бий болох зовлонгоо цэглэж Бурхан болох болно гэсэн энэхүү замаар Бурхан Багш 2700 гаран жилийн өмнө замнаж өдгөө энэхүү сургааль нь үе улиран дамжсаар яваа билээ…
Бага байхад Ийгл телевизээр гардаг байсан Шинэ Гэрээгээр хийсэн хүүхэлдэй ихэд сонирхол татдаг байж билээ. Арай томроод Германд байхдаа Евангели судрыг хальт мөлт ойлгон Германаар уншиж байсан маань ч санаанд тод. Дараа нь Энэтхэгт ирсэн хойноо Араб найзуудаасаа хялбаршуулсан Коран авч үзэхэд маань ч өөрийн эрхгүй сонирхол төрж л байлаа. Харин энэ бүхнийг сонирхон судалж явахнээ хэзээ ч билээ нэг номноос уншиж байсан «People believe what they want to believe» (Хүмүүс юу хүснэ түүндээ л итгэдэг) гэсэн үгс санаанд орж байх ажээ…
Жил бүр Далай лам Энэтхэгт талаар нэг тарсан Төвдүүдийн бараг үндэсний баяр болдог номын айлтгал хийж тэднийгээ төдийгүй дэвэн дэлхийн Буддистууд цуглардаг томоохон цугларалт хийдэг. Энэхүү номын айлтгал нь жил бүр өөр өөр газар болох нь олонтаа ч ихэвчлэн өөрийнх нь амьдран суудаг Дарамсала хотод болдог. Сүүлийн гурван жилд миний мэдэхээр Дарамсала, Гоманг, Варанаси гэсэн газруудад болсон. Уг айлтгалын үеэр Далай лам шашны сургааль бүхий аль нэг ном барьж авч уг номын утга учрыг сүсэгтэн олноо тайлбарлаж өгдөг. Тэрээр Төвдөөр номоо айлдахад зэрэгцүүлээд синхроноор Англи, Хятад, Орос, Тайланд зэрэг хэлээр давхар орчуулга хийж явдаг. Жижиг жижиг ЭфЭм станцууд байрлаж үүнд аль олон байгаа мөргөлчдөд зориулан тухайн хэлээр нь орчуулах орчуулагч давхар ажиллаж станцаар цацдаг. Өөрөөр хэлбэл чихэвчний хөгжмөөр Далай ламын Төвдөөр юу ярьж байгааг зэрэгцээд сонсоно гэсэн үг. Монголоос мөргөлчид олноор очдог тул энд сурдаг лам нараас хамгийн удсан нь ихэвчлэн Монгол хэл рүү зэрэгцүүлэн орчуулж мань мэтийг сонорыг мялаах болдог.
Энэ жилийн айлтгал дээр Далай багшийн ярьж байсан зүйлээс санаанд тод үлдсэн нь гэвэл «Олон хүний хувьд энэ ертөнцийг бүтээгч, ертөнцийн эзэн хэмээх хүчирхэг бурхан байх нь санаа зовох зүйлээс нь хөнгөлж итгэл найдварынх нь түшиг болж өгдөг. Өөрийг нь авран хамгаалагч хүчирхэг бурхан байгаа гэсэн бодол нь хүний амьдралыг хамаагүй амар хялбар болгож айсан эмээсэн үед нь түүнийг энэхүү хүчирхэг бурхан ивээлдээ авч яваа гэдгийг санаж өөрийгөө зоригжуулж байдаг. Буддын шашин энэ тал дээр бусад ихэнх шашнаас тэс ондоо байр суурьтай байдаг. Ертөнцийг бүтээгч хүчирхэг эзэн байна гэдэг маань тэрхүү хүчирхэг эзнийг бас бүтээсэн хэн нэгэн байх ёстой гэсэн логикт хүргэж байгаа юм. Үгүй бол тэрхүү бүхнийг чадагч хаанаас гарч ирсэн байх вэ? Харин Буддагийн сургаалиар бол энэ ертөнц маань асар олон жилийн тэртэйгээс үйлийн үр хуралдах замаар бий болсон буюу математикийн хэлээр бол infinite (хязгааргүй) цаг хугацааны өмнөөс өөрөө өөрийгөө бүрэлдүүлэн бий болсон гэдэг. Энэ ертөнцөд бүтээгч эзэн гэж байхгүй. Хүн бид өөрсдөө бурхан юм. Бид өөрсдийн муу сэтгэл нисванисаас салж чадах аваас энэ ертөнцийн нигүүлсэл энэрлийн эзэн болж бурханы хутагийг олох юм.»
Энэ талаар дурдсан ном сонин хаа сайгүй л байдаг. Харин миний хувьд гурван жил дараалан Далай багшийн номонд сууж ойлгосон багахан зүйл маань гэвэл бид тодорхой итгэл бишрэлтэй байх ёстой. Ингэж байж амьдрах эрч хүчээ олж авна. Гэхдээ энэ нь харь хэлээр ном уншиж гүрэм хийх лам, эсвэл алтадсан бурханд итгэх итгэл биш харин өөртөө, өөрөө бүгдийг хийж чадна гэдэгтээ итгэх итгэл, оюун санаа болоод үйл хөдлөлөөрөө буян үйлдэж сайн сайхныг сэтгэж бүтээж байснаар энэ нас болоод хойд төрөлдөө дээдийн хутагийг олж зовлонгоос салах тэрхүү итгэл маань байх юм.
Бурхан багшийн номолсон дөрвөн үнэний дагуу бол:
1. Зовлон үнэн
2. Зовлонгийн шалтгаан үнэн
3. Зовлонгоос гарах нь үнэн
4. Зовлонгоос гарах зам үнэн гэсэн байдаг. Энэ ертөнцөд амьд амьтаны биеийг олж төрсөн л бол зовох нь үнэн. Өвдөх шаналах, өлсөж цангахаас эхлээд зовлон юу эс мундах билээ.
Энэхүү зовлон бас өөрийн гэсэн шалтгаантай байх ёстой. Урьд өмнөх төрөлдөө эсвэл энэ биеийг олоод ч юм уу хүн өөрийн мэдэлтэй, мэдэлгүйгээр оюун санаа, хэл, үйлдлээрээ нүгэл үйлдэн эргээд энэ нь өөрт нь үйлийн үр болж зовлонгийн шалтгаан үүсгэж өгдөгийг мэдэхгүй явдаг.
Өөртөө зовлон зүдгүүрийг үүсгэж байгаа тэрхүү муу сэтгэл нисванисаас салж чадах аваас хүн цаашид бий болох зовлонгоо цэглэж Бурхан болох болно гэсэн энэхүү замаар Бурхан Багш 2700 гаран жилийн өмнө замнаж өдгөө энэхүү сургааль нь үе улиран дамжсаар яваа билээ…
Бага байхад Ийгл телевизээр гардаг байсан Шинэ Гэрээгээр хийсэн хүүхэлдэй ихэд сонирхол татдаг байж билээ. Арай томроод Германд байхдаа Евангели судрыг хальт мөлт ойлгон Германаар уншиж байсан маань ч санаанд тод. Дараа нь Энэтхэгт ирсэн хойноо Араб найзуудаасаа хялбаршуулсан Коран авч үзэхэд маань ч өөрийн эрхгүй сонирхол төрж л байлаа. Харин энэ бүхнийг сонирхон судалж явахнээ хэзээ ч билээ нэг номноос уншиж байсан «People believe what they want to believe» (Хүмүүс юу хүснэ түүндээ л итгэдэг) гэсэн үгс санаанд орж байх ажээ…аяхан болж өнгөрсөн Далай ламын номын айлтгалд сууж байхад тэрээр иймэрхүү утгатай үг хэлж байсныг давтсан ухаантай юм.
Жил бүр Далай лам Энэтхэгт талаар нэг тарсан Төвдүүдийн бараг үндэсний баяр болдог номын айлтгал хийж тэднийгээ төдийгүй дэвэн дэлхийн Буддистууд цуглардаг томоохон цугларалт хийдэг. Энэхүү номын айлтгал нь жил бүр өөр өөр газар болох нь олонтаа ч ихэвчлэн өөрийнх нь амьдран суудаг Дарамсала хотод болдог. Сүүлийн гурван жилд миний мэдэхээр Дарамсала, Гоманг, Варанаси гэсэн газруудад болсон. Уг айлтгалын үеэр Далай лам шашны сургааль бүхий аль нэг ном барьж авч уг номын утга учрыг сүсэгтэн олноо тайлбарлаж өгдөг. Тэрээр Төвдөөр номоо айлдахад зэрэгцүүлээд синхроноор Англи, Хятад, Орос, Тайланд зэрэг хэлээр давхар орчуулга хийж явдаг. Жижиг жижиг ЭфЭм станцууд байрлаж үүнд аль олон байгаа мөргөлчдөд зориулан тухайн хэлээр нь орчуулах орчуулагч давхар ажиллаж станцаар цацдаг. Өөрөөр хэлбэл чихэвчний хөгжмөөр Далай ламын Төвдөөр юу ярьж байгааг зэрэгцээд сонсоно гэсэн үг. Монголоос мөргөлчид олноор очдог тул энд сурдаг лам нараас хамгийн удсан нь ихэвчлэн Монгол хэл рүү зэрэгцүүлэн орчуулж мань мэтийг сонорыг мялаах болдог.
Энэ жилийн айлтгал дээр Далай багшийн ярьж байсан зүйлээс санаанд тод үлдсэн нь гэвэл «Олон хүний хувьд энэ ертөнцийг бүтээгч, ертөнцийн эзэн хэмээх хүчирхэг бурхан байх нь санаа зовох зүйлээс нь хөнгөлж итгэл найдварынх нь түшиг болж өгдөг. Өөрийг нь авран хамгаалагч хүчирхэг бурхан байгаа гэсэн бодол нь хүний амьдралыг хамаагүй амар хялбар болгож айсан эмээсэн үед нь түүнийг энэхүү хүчирхэг бурхан ивээлдээ авч яваа гэдгийг санаж өөрийгөө зоригжуулж байдаг. Буддын шашин энэ тал дээр бусад ихэнх шашнаас тэс ондоо байр суурьтай байдаг. Ертөнцийг бүтээгч хүчирхэг эзэн байна гэдэг маань тэрхүү хүчирхэг эзнийг бас бүтээсэн хэн нэгэн байх ёстой гэсэн логикт хүргэж байгаа юм. Үгүй бол тэрхүү бүхнийг чадагч хаанаас гарч ирсэн байх вэ? Харин Буддагийн сургаалиар бол энэ ертөнц маань асар олон жилийн тэртэйгээс үйлийн үр хуралдах замаар бий болсон буюу математикийн хэлээр бол infinite (хязгааргүй) цаг хугацааны өмнөөс өөрөө өөрийгөө бүрэлдүүлэн бий болсон гэдэг. Энэ ертөнцөд бүтээгч эзэн гэж байхгүй. Хүн бид өөрсдөө бурхан юм. Бид өөрсдийн муу сэтгэл нисванисаас салж чадах аваас энэ ертөнцийн нигүүлсэл энэрлийн эзэн болж бурханы хутагийг олох юм.»
Энэ талаар дурдсан ном сонин хаа сайгүй л байдаг. Харин миний хувьд гурван жил дараалан Далай багшийн номонд сууж ойлгосон багахан зүйл маань гэвэл бид тодорхой итгэл бишрэлтэй байх ёстой. Ингэж байж амьдрах эрч хүчээ олж авна. Гэхдээ энэ нь харь хэлээр ном уншиж гүрэм хийх лам, эсвэл алтадсан бурханд итгэх итгэл биш харин өөртөө, өөрөө бүгдийг хийж чадна гэдэгтээ итгэх итгэл, оюун санаа болоод үйл хөдлөлөөрөө буян үйлдэж сайн сайхныг сэтгэж бүтээж байснаар энэ нас болоод хойд төрөлдөө дээдийн хутагийг олж зовлонгоос салах тэрхүү итгэл маань байх юм.
Бурхан багшийн номолсон дөрвөн үнэний дагуу бол:
1. Зовлон үнэн
2. Зовлонгийн шалтгаан үнэн
3. Зовлонгоос гарах нь үнэн
4. Зовлонгоос гарах зам үнэн гэсэн байдаг. Энэ ертөнцөд амьд амьтаны биеийг олж төрсөн л бол зовох нь үнэн. Өвдөх шаналах, өлсөж цангахаас эхлээд зовлон юу эс мундах билээ.
Энэхүү зовлон бас өөрийн гэсэн шалтгаантай байх ёстой. Урьд өмнөх төрөлдөө эсвэл энэ биеийг олоод ч юм уу хүн өөрийн мэдэлтэй, мэдэлгүйгээр оюун санаа, хэл, үйлдлээрээ нүгэл үйлдэн эргээд энэ нь өөрт нь үйлийн үр болж зовлонгийн шалтгаан үүсгэж өгдөгийг мэдэхгүй явдаг.
Өөртөө зовлон зүдгүүрийг үүсгэж байгаа тэрхүү муу сэтгэл нисванисаас салж чадах аваас хүн цаашид бий болох зовлонгоо цэглэж Бурхан болох болно гэсэн энэхүү замаар Бурхан Багш 2700 гаран жилийн өмнө замнаж өдгөө энэхүү сургааль нь үе улиран дамжсаар яваа билээ…
Бага байхад Ийгл телевизээр гардаг байсан Шинэ Гэрээгээр хийсэн хүүхэлдэй ихэд сонирхол татдаг байж билээ. Арай томроод Германд байхдаа Евангели судрыг хальт мөлт ойлгон Германаар уншиж байсан маань ч санаанд тод. Дараа нь Энэтхэгт ирсэн хойноо Араб найзуудаасаа хялбаршуулсан Коран авч үзэхэд маань ч өөрийн эрхгүй сонирхол төрж л байлаа. Харин энэ бүхнийг сонирхон судалж явахнээ хэзээ ч билээ нэг номноос уншиж байсан «People believe what they want to believe» (Хүмүүс юу хүснэ түүндээ л итгэдэг) гэсэн үгс санаанд орж байх ажээ…
Subscribe to:
Posts (Atom)
